του Μάνου Ιατρού
Σε κάθε συζήτηση υποστηρικτών του μικρότερου κράτους με αντιπάλους του στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως υπάρχουν δύο στάδια. Το πρώτο αναφέρεται στις αδυναίες των εγχώριων κρατικών οικοδομημάτων και το δεύτερο στις Σκανδιναβικές χώρες και δή στην Σουηδία, ως μια κοινωνία με μεγάλο κράτος , σοσιαλδημοκρατία, εξισωτισμό και πλούτο ταυτόχρονα. Είναι όμως έτσι; Και ποιες ακριβώς είναι οι επιδράσεις του ελέγχου και των ρυθμίσεων στην οικονομία της Σουηδίας διαχρονικά αλλά και σήμερα;
Καταρχήν, το μοντέλο της Σουηδίας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως το τέλειο, απτό δείγμα, ολοκληρωτικών οικονομικών. Το κράτος, με τα συνδικάτα και τις ενώσεις των επιχειρηματιών τρέχουν την οικονομία. Ας κάνουμε όμως μία σύγκριση με ένα κράτος και μία οικονομία πρότυπο για τους φιλελεύθερους και τους οπαδούς της μικρής κυβέρνησης, την Ελβετία. Οι δύο χώρες μετά το πέρας του Β΄ΠΠ μοιράζονταν πολλά κοινά και κυρίως δεν είχαν επηρεαστεί από τις καταστροφικές συνέπειες του πολέμου σε υποδομές και ανθρώπινο δυναμικό.
Σήμερα, η Ελβετία έχει 27.228$ και η Σουηδία 19.895$ PPP. Ο σοσιαλισμός που επικράτησε στη χώρα από το 1968 μέχρι την κρίση του 1993 στέρησε περίπου το 30% του ΑΕΠ στην Σουηδία, ρίχνοντάς την στην κατάταξη AEΠ από την 4η στην 17η θέση.
Τι συμβαίνει όμως με την ανισότητα του πλούτου και του εισοδήματος; Η σοσιαλιστική κυβέρνηση της Σουηδίας άφησε το ανώτερο οικονοικά 1% του πληθυσμού ανέγγιχτο δηλαδή οι πολιτικές αναδιανομής εισοδήματος δεν το επηρέασαν και αυτό φαίνεται από τον δείκτη GINI κατανομής πλούτου ο οποίος δείχνει κοινωνική ανισότητα αρκετά μεγαλύτερη των ΗΠΑ. Eπίσης, η κινητικότητα του ανώτερου εισοδηματικά 10% του πληθυσμού είναι μικρότερη από τις ΗΠΑ. Ακόμη τα παιδιά που ανήκουν στο υψηλότερο 10% του πληθυσμού μονοπωλούν σχεδόν τις θέσεις στα πανεπιστήμια σε ποσοστό 50%.
Η κρίση των αρχών της δεκαετίας του ’90 έφερε το τέλος του χοντροκομμένου σοσιαλισμού και οδήγησε αναγκαστικά την Σουηδία στο να πάρει μέτρα περιορισμού του Κράτους στην οικονομία. Η νεοφιλελεύθερη επανάσταση έφερε τα κουπόνια εκπαίδευσης στην εκπαίδευση (πρόταση Φρίντμαν) καθώς και ιδιωτικοποιήσεις κρατικών φορέων και επιχειρήσεων. Οι τράπεζες,οι σιδηρόδρομοι και η ασφάλιση πέρασαν τμηματικά ή εξ’ολοκλήρου στον ιδιωτικό τομέα. Παρόλα αυτά, η Σουηδία παραμένει μία χώρα κατά βάσιν σοσιαλδημοκρατική με εκτεταμένο κοινωνικό κράτος, με τους πολίτες μικρότερου και μεσαίου εισοδήματος να δίνουν περίπου το 60% του εισοδήματός τους σε φόρους και κοινωνική ασφάλιση , οι φόροι και τα κρατικά έξοδα ως ποσοστό του ΑΕΠ αγγίζουν το 50%.
Συμπερασματικά, το κοινωνικό κράτος της Σουηδίας κοστίζει πανάκριβα στον μέσο Σουηδό ενώ οι πολλοί πλούσιοι ιδιοκτήτες των μεγάλων βιομηχανιών και εταιρειών ευνοούνται μέσω του αντιπροοδευτικού συστήματος φορολόγησης επεκτείνοντας τον πλούτο τους, όπερ αντιεξισωτικό και πολύ κοντά σε αυτό που ο F. Hayek αποκαλούσε “Δρόμο προς την δουλεία”.
