Ιωάννης Γ. Στρατάκης
Το παρών άρθρο αν και γράφτηκε αρκετά πριν τις τρέχοντες εξελίξεις παρουσιάζει αρκετά κοινά σημεία με την κατάσταση που βιώνουμε τις τελευταίες μέρες. Τον ρόλο του Τζέιμς παίζει ο Α. Τσίπρας και αυτόν των Jacobitesοι μάζες των ακόλουθων του καθώς και οι λοιποί “αξιοπρεπείς” συμπολίτες μας.
Βόρειος Ιρλανδία, στο άκουσμα και μόνο αυτού του ονόματος κάποιος θα φέρει στο μυαλό του τον I.R.A., σκηνές από βομβιστικές επιθέσεις, συγκρούσεις ανάμεσα σε προτεστάντες και καθολικούς στους δρόμους του Μπέλφαστ κλπ. Κάποιος όμως που έχει εμβαθύνει έστω και λίγο στο θέμα θα φέρει στο μυαλό του τους Loyalists(έτσι ονομάζονται στην Μ. Βρετανία οι πιστοί του στέμματος) την πολιορκία του Ντέρρυ,την αντίσταση των προτεσταντών της επαρχίας του Ulster που ουσιαστικά βοήθησαν τα μέγιστα στην διατήρηση του Προτεσταντισμού(ως κυρίαρχου δόγματος) στην Αγγλία και βέβαια την καθοριστική μάχη του Μπόιν.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά. Το 1688 ο Γουλιέμος Γ’ της Οράγγης ανέτρεψε τον-πεθερό του- Ιάκωβο Β’ και στέφθηκε βασιλιάς της Αγγλίας, της Σκωτίας και της Ιρλανδίας. Σίγουρα κάποιος θα σκεφτεί “έλα μωρέ έφαγε ο ένας βασιλιάς τη θέση του άλλου, συνηθισμένα πράγματα” αλλά στην συγκεκριμένη περίπτωση δεν έχουμε να κάνουμε με κάτι τόσο απλό. Ο Ιάκωβος ήταν καθολικός και παρότι νόμιμος βασιλιάς ελέω θεού είχε δώσει την εντύπωση(και όχι άδικα) ότι θα αναβίωνε τον καθολικισμό πράγμα το οποίο οδήγησε στην “Ένδοξη επανάσταση” του 1688 και την ανατροπή του από τον Γουλιέλμο. Ο Γουλιέλμος όντας προτεστάντης στο δόγμα αντιμετωπίστηκε ως προστάτης της πίστης και ήταν αυτή του η φήμη που συνέβαλε τα μέγιστα στο να κατακτήσει τα τρία στέμματα. Μετά την επικράτηση του επέτρεψε στον Ιάκωβο να φύγει από την χώρα προκειμένου να μην γίνει μάρτυρας στα μάτια των καθολικών. Παρότι το μεγαλύτερο κομμάτι της Βρετανίας τον αποδέχτηκε ως νόμιμο βασιλιά μια σημαντική μειοψηφία- κυρίως καθολικοί οπαδοί του Ιακώβου και άτομα που πίστευαν πως η βασιλική εξουσία δίδεται μόνο ελέω θεού, συνεπώς νόμιμος βασιλιάς ήταν ο Ιάκωβος- αρνήθηκε να του αναγνωρίσει δικαίωμα στον θρόνο.
Όπως ήταν αναμενόμενο οι οπαδοί του Ιακώβου, οι λεγόμενοι Jacobites,δεν είχαν πρόθεση να αφήσουν την εξουσία να περάσει και πάλι στα χέρια ενός προτεστάντη. Το αποτέλεσμα ήταν να ξεκινήσουν συγκρούσεις στην Ιρλανδία( της οποίας οι κάτοικοι ήταν καθολικοί στην πλειοψηφία τους) ανάμεσα σε υποστηρικτές του Ιακώβου και του Γουλιέλμου. Η Ιρλανδία λόγω της στατηγικής θέσης της θα αποτελούσε ορμητήριο για τον στρατό του Ιακώβου προκειμένου να καταλάβει την Αγγλία και τη Σκωτία και επανακτήσει το θρόνο του. Επίσης εδώ καλό είναι να αναφερθεί ότι ο Ιάκωβος, κατά τη διάρκεια της βασιλείας, του είχε τοποθετήσει σε διοικητικές θέσεις κυρίως καθολικούς ενώ είχε αποκαταστήσει τα δικαιώματα τους πράγμα το οποίο τον έκανε ιδιαίτερα αγαπητό στις τάξεις τους. Από την άλλη μεριά στα βόρεια του νησιού οι προτεστάντες Williamitesεπίσης δεν είχαν σκοπό να ξαναφήσουν έναν καθολικό στο θρόνο. Έτσι λοιπόν ξεκίνησαν συγκρούσεις ανάμεσα στις δύο αντιμαχόμενες πλευρές με τους καθολικούς να σαρώνουν τα πάντα και τους προτεστάντες να υποχωρούν με μοναδική αντίσταση την πόλη του Derry.
Στις 7 Δεκεμβρίου του 1688 (τρείς μέρες πριν την εκδίωξη του Ιακώβου από το θρόνο) καθώς χίλιοι διακόσιοι περίπου Σκωτσέζοι Jacobitesπλησίαζαν την πόλη του Derry γράφτηκε μία από τις πιο ένδοξες σελίδες της Βρετανικής ιστορίας. Μια ομάδα αποτελούμενη από δεκατρείς νεαρούς πήρε τα κλειδιά της πόλης και κλείδωσε τις εισόδους. Σίγουρα αυτοί οι δεκατρείς νέοι, γνωστοί παγκοσμίως ως “the Apprentice Boys of Derry”, δεν είχαν αντιληφθεί ότι με την κίνηση τους αυτή σηματοδοτούσαν την έναρξη μιας διαμάχης που κρατάει μέχρι σήμερα καθώς και την κληρονομιά που άφηναν στις επόμενες γενιές. Μετά την έναρξη των συγκρούσεων η πόλη του Derryήταν η μόνη που προέβαλε αντίσταση στον στρατό του Ιακώβου, ο οποίος έχοντας ζητήσει βοήθεια από τον ξάδερφο του τον βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκο τον 14ο (ο γνωστός βασιλιάς ήλιος, L’État, c’estmoiκλπκλπ) είχε και 6000 γάλλους στο στρατό του.
Πίσω στο Derry ο κυβερνήτης της πόλης αντισυνταγματάρχης Robert Lundy σκεφτόταν την προοπτική παράδοσης της πόλης στον Ιάκωβο, όταν αυτό μαθεύτηκε οι κάτοικοι της πόλης δεν το εκτίμησαν ιδιαίτερα με αποτέλεσμα ο Lundyνα αναγκαστεί να διαφύγει μαζί με άλλους στην Σκωτία. Ο στρατός του Ιακώβου έφτασε έξω από την πόλη στις 18 Απριλίου. Καθώς ο Ιάκωβος πήγαινε καμαρωτός να ζητήσει την παράδοση της πόλης-με το σκεπτικό ότι ολόκληρος βασιλιάς είμαι από ντροπής πρέπει να με δεχθούν με τιμές και επειδή είμαι καλός άνθρωπος θα τους συγχωρήσω- μπροστά από την πύλη του Επισκόπου (Bishops Gate) οι υπερασπιστές της πόλης των υποδέχτηκαν με πυρά και την ιαχή “NoSurrender!”. Έτσι ξεκίνησε η πολιορκία του Derryη οποία κράτησε για 105 ημέρες και είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο 8.000 από τους αρχικούς 30.000 υπερασπιστές της πόλης. Στις 28 Ιουλίου 1689 το πλοίο Mountjoy κατάφερε να εμβολίσει με επιτυχία και να σπάσει το πλωτό φράγμα που είχαν φτιάξει Γάλλοι μηχανικοί προκειμένου να εμποδίσουν την τροφοδότηση της πόλης. Η πολιορκία είχε λυθεί, αργότερα ο ίδιος ο Γουλιέλμος ηγήθηκε του στρατού και στην αποφασιστική μάχη του Μπόιν διέλυσε όσες ελπίδες είχε ο Ιάκωβος. Αυτά όσον αφορά το ιστορικό κομμάτι του θέματος.
Το σημείο που θέλω να επικεντρωθώ το τι μπορούμε να μάθουμε από αυτά τα γεγονότα και ιδιαίτερα από την πολιορκία του Derry. Καταρχήν φαίνεται οξύμωρο το ότι οι φανατικοί υπερασπιστές του στέμματος έχουν ηρωοποιήσει μια ανταρσία κατά του νόμιμου βασιλιά. Ωστόσο αν λάβουμε υπόψη μας ότι η πίστη στο στέμμα δεν είναι μια τυφλή προσωπολατρία προς τον κάτοχο του τίτλου αλλά πίστη στις αξίες και τα ιδανικά που αυτό πρεσβεύει σταματά να είναι οξύμωρο. Ο Ιάκωβος άλλαξε κατά κόρον την εξωτερική πολιτική της χώρας, τηρούσε φιλική στάση προς τους καθολικούς και έμμεσα προωθούσε την επάνοδο του καθολικισμού στην χώρα. Αν και η κύρια αντίληψη είναι ότι ο Ερρίκος ο 8ος δεν μπορούσε να κάνει καλά το πουλί του ως εκ τούτου αποσχίστηκε από την καθολική εκκλησία για να κάνει ότι θέλει τα πράγματα είναι αρκετά διαφορετικά. Ο λόγος που οδήγησε στην απόσχιση από την καθολική εξουσία ήταν η αντίθεση του Ερρίκου στην εξουσία που ασκούσε ο πάπας μέσω αυτής. Είναι απόλυτα σαφές ότι μία χώρα που είναι κυρίαρχη και ανεξάρτητη δεν δύναται να έχει την ανώτερη εξουσία της (στην δεδομένη περίπτωση τον μονάρχη) υποτελή σε κάποιον που ξέρει απέξω τα ευαγγέλια. Επίσης ο Ερρίκος για πρώτη φορά έθεσε την αρχή της ανωτερότητας του Μονάρχη έναντι της εκκλησίας μην αφήνοντας περιθώρια παρεμβολής της στα πολιτικά δρώμενα. Για να το πούμε με απλά ο νόμος του κράτους(τότε ο μονάρχης απολάμβανε όλες τις εξουσίες ) έγινε η κυρίαρχη εξουσία χωρίς να ανέχεται εσωτερικές η εξωτερικές παρεμβολές. Εάν όμως με τον Ιάκωβο είχαμε επάνοδο του καθολικισμού στην χώρα αυτό θα σήμαινε ότι όλα τα προηγούμενα πήγαιναν περίπατο. Ο πάπας θα είχε λόγο στα εσωτερικά και εξωτερικά ζητήματα της χώρας και ο ρόλος του μονάρχη από απόλυτη και μοναδική εξουσία θα υποβιβαζόταν σε αυτόν του φερέφωνου των αποφάσεων του Βατικανού(ότι συμβαίνει και τώρα δηλαδή με την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου και την Ευρωπαϊκή Ένωση) .
Συνεπώς η ένδοξη επανάσταση από ανταρσία κατά του νόμιμου κατόχου του στέμματος και κατ επέκταση προδοσία μετατρέπεται σε “actuslegitimus”(νόμιμη πράξη) , ήταν μια αναγκαία ενέργεια προκειμένου να διασφαλιστούν τα εθνικά συμφέροντα και να αποφευχθεί η μετατροπή της χώρας σε υποχείριο ξένων δυνάμεων.
Όσον αφορά την πολιορκία του Derry τα μαθήματα που μπορεί να μας διδάξει είναι πάρα πολλά. Σε μία κρίσιμη στιγμή που θα καθόριζε το μέλλον κάποιοι νέοι από την πόλη προέβησαν σε μια κίνηση με μεγάλο ρίσκο. Άλλωστε επειδή την ιστορία πάντοτε την γράφουν οι νικητές ήξεραν με βεβαιότητα ότι αν αποτύγχανε το εγχείρημα τους θα είχαν συμμετάσχει σε προδοσία κατά του στέμματος και θα είχαν την ανάλογη αντιμετώπιση. Μία από τις αρχές της ελεύθερης οικονομίας είναι ότι σε κάθε επιχειρηματική απόφαση υπάρχει ένα ενδεχόμενο ρίσκο, όσο σημαντικότερη και επικερδέστερη η απόφαση τόσο μεγαλύτερο και το ρίσκο. Ρίσκαραν και κέρδισαν, κέρδισαν αιώνια δόξα και την επάξια θέση τους ανάμεσα σε αυτούς που συνέβαλλαν τα μέγιστα στην δημιουργία της νοοτροπίας που έκανε την Βρετανία Μεγάλη και κοσμοκράτειρα. Άλλο ένα θέμα που θέλω να σταθώ είναι το θέμα της θρησκείας. Ένας από τους όρους παράδοσης που είχε προτείνει ο Ιάκωβος στους υπερασπιστές της πόλης ήταν ότι θα τους επέτρεπε να διατηρήσουν το δόγμα τους και να ασκούν την θρησκευτική τους λατρεία ελεύθερα. Παρόλα αυτά η απάντηση ήταν ξεκάθαρη, “No Surrender” καμία υποταγή! Μιας και αντιμετωπίζουμε μια παρόμοια κατάσταση στον σημερινό κόσμο με το φανατικό Ισλάμ να βρίσκεται προ των πυλών της Ευρώπης και να απειλεί ευθέως την Δύση δεν θα ήταν περίεργο να βρεθούμε σε μια παρόμοια κατάσταση. “Παραδοθείτε στις στρατιές του προφήτη και θα σας αφήσουμε να διατηρήσετε την θρησκεία και τον τρόπο ζωής σας.” Η μόνη ελπίδα θα βρίσκεται και πάλι σε κάποιους νέους που θα αποφασίσουν να ρισκάρουν αλλά και σε αυτούς τους πρεσβύτερους που θα αποφασίσουν να μην παραδώσουν γη και ύδωρ και να αντισταθούν μέχρι τέλους.
Το μόνο που μπορούμε να ελπίζουμε για το μέλλον αν βρεθούμε σε παρόμοια κατάσταση είναι ότι θα σταθούμε αντάξιοι των περιστάσεων. Ότι ακόμα και χωρίς τις κατάλληλες προετοιμασίες, χωρίς πολλές η ακόμα και χωρίς καθόλου ελπίδες νίκης πίσω από τις κλειστές πύλες της πόλης μας ο επίδοξος κατακτητής θα ακούει την ιαχή “Nosurrender!”. Ότι θα κρατήσουμε τα πόστα μας παρά τις αντίξοες συνθήκες και τέλος ότι θα βρεθούν και πάλι κάποια άγια χέρια που θα σπάσουν τα φράγματα του εχθρού και θα βοηθήσουν να σωθεί η πόλις.
At last, at last, with one broad side,
Kind heaven sent their aid,
The boom that crossed, The Foyle was broke
And James he was dismayed
The banner, boys, that floated
Was run aloft with joy,
God bless the hands that broke the boom,
And saved the Apprentice Boys!
(στίχοιαπότοτραγούδιDerry’s walls)
Ιωάννης Γ. Στρατάκης
(Staffordshire University)
