*του Βασίλη Δ. Παπαγιαννίδη
Σε λίγες μέρες θα συμπληρωθούν τα 73 χρόνια από την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου έξω από τη Λαμία από 120 αντάρτες του ΕΛΑΣ υπό τον Άρη Βελουχιώτη, 65 αντάρτες του ΕΔΕΣ υπό τον Ν.Ζέρβα και 8 Βρετανούς Σαμποτέρ.
Είναι η κορυφαία αντιστασιακή πράξη κατά των δυνάμεων κατοχής καθώς και –δυστυχώς- μια από τις λίγες όπου υπήρξε πνεύμα συνεργασίας μεταξύ αντίθετων ιδεολογικά οργανώσεων.
Βέβαια εδώ πρέπει να αναφέρουμε την υπερεκτίμηση του όλου εγχειρήματος. Από στρατιωτικής απόψεως η σημασία του δεν ήταν τόσο μεγάλη καθώς ο Ρόμμελ είχε ηττηθεί λίγες μέρες πριν στο Ελ Αλαμέιν και υποχωρούσε στη Λιβύη. Έτσι το ότι κόπηκαν οι γραμμές ανεφοδιασμού του δεν επηρέασε ένα μέτωπο στο οποίο ο πόλεμος είχε κριθεί.
Η ανατίναξη της γέφυρας αποτελεί προϊόν έριδας μεταξύ ΕΔΕΣ και ΕΛΑΣ για το ποιος έπαιξε σπουδαιότερο ρόλο. Ο Καπετάν Νικηφόρος σε βιβλίο του έγραψε «Χωρίς το Ζέρβα δε θα γινόταν η επιχείρηση και χωρίς τον Άρη δε θα ολοκληρωνόταν επιτυχώς». Ο Ζέρβας άσκησε τρομακτική πίεση για τη δράση ανταρτών στο πλευρό των Βρετανών. Ουσιαστικά υπήρξε ο μοχλός της έναρξης της επιχείρησης. Από την άλλη το ΕΑΜ και το ΚΚΕ δεν επιδίωκαν τη συμμετοχή του ΕΛΑΣ στην επιχείρηση και ο Βελουχιώτης παράκουσε για να μην του κλέψουν τη δόξα, όπως δήλωσε.
Η μάχη μεταξύ των ανταρτών και της Ιταλικής Φρουράς ήταν σκληρή και –σύμφωνα με το Νικηφόρο- ο Ζέρβας σκέφτηκε να υποχωρήσει και ο Βελουχιώτης ήταν αυτός που τον απέτρεψε μέχρι που οι Ιταλοί διαλύθηκαν και οι αντάρτες κατέλαβαν τη γέφυρα.
Η επιχείρηση ήταν επιτυχής αλλά το ΚΚΕ απέφυγε να την επικροτήσει δημόσια (λόγω του δευτερεύοντος ρόλου του σε αυτή) και άλλαξε στάση μετά από τα ραδιοφωνικά μηνύματα της Μόσχας.
Όσο για τη συνεργασία μεταξύ του ΕΔΕΣ και ΕΛΑΣ κράτησε μερικές μέρες μόνο. Πριν τελειώσει το 1942 ξεκίνησε ο πόλεμος μεταξύ τους με τους Γερμανοϊταλούς να περνούν σε δεύτερη μοίρα.
Ο Γοργοπόταμος όμως σε ποιον ανήκει;
Δεν ανήκει στο ΚΚΕ που αντιτάχθηκε στην επιχείρηση.
Δεν ανήκει σαφώς ούτε στους 8 σαμποτέρ που μόνοι τους δε μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τη φρουρά της γέφυρας.
Θα μπορούσαμε να πούμε πως ανήκει στο Ζέρβα και τον Άρη αλλά το σωστότερο είναι να πούμε πως ανήκει σε όλους αυτούς τους Έλληνες που έθεσαν την εθνική ενότητα πάνω από το ιδεολογικό συμφέρον και τα στερεότυπά τους. Η ελληνική αντίσταση υπήρξε η μικρότερη δυνατή, σε σχέση με τις αντάρτικες δυνάμεις, γιατί προτεραιότητα ήταν ο «εσωτερικός εχθρός» και μετά οι κατακτητές. Έτσι δυστυχώς ο Γοργοπόταμος αποτελεί μια ένδοξη μεν εξαίρεση και όχι τον κανόνα σε μια ιδιαίτερα αμφιλεγόμενη και πολωμένη περίοδο.
Ο Γοργοπόταμος δεν είναι ιδεολογικό σύμβολο και ούτε πρέπει να γίνεται αντικείμενο κομματικής εκμετάλλευσης. Είναι απλά το φυσικό αποτέλεσμα των δυνατοτήτων των Ελλήνων όταν δρουν ενωμένοι. Ας μας γίνει μάθημα αυτό…
*Ο Βασίλης Δ. Παπαγιαννίδης είναι απόφοιτος Νομικής, Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης
