Στις 8 Σεπτεμβρίου του 1944, ξημερώνοντας το Γενέθλιο της Θεοτόκου, συντελέστηκε ένα ακόμα φριχτό έγκλημα των Γερμανών. Χωρίς κανέναν εμφανή λόγο, μόλις 34 μέρες πριν την αποχώρησή τους και ενάντια στην γραμμή που είχαν αποφασίσει, εκτελούν 59 άτομα στο δάσος του Χαϊδαρίου, σε χώρο του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η επιλογή των 59 μόνο τυχαία δεν ήταν. Από τους χιλιάδες κρατούμενους των φυλακών Αβέρωφ και Χαϊδαρίου ο διοικητής των SD επέλεξε τους συγκεκριμένους αγωνιστές, τους πιο επικίνδυνους από τους κατάσκοπους τους «εχθρού», που δραστηριοποιούνταν σε ένα από το πιο σημαντικά δίκτυά του, το οποίο με επίκεντρο την Ελλάδα δρούσε στη νοτιανατολική Ευρώπη.
Είναι δεδομένο, ότι κατά την διάρκεια της γερμανικής κατοχής υπήρξαν διαστήματα που η σχέση των κατακτητών με τους υπόδουλους Έλληνες ήταν τεταμένη, ιδιαίτερα όταν υπήρχαν από την πλευρά των Ελλήνων πράξεις δολιοφθοράς ή δολοφονίας Γερμανών στρατιωτών και συνεργατών τους και από την πλευρά των Γερμανών αντίποινα για αυτές τις πράξεις. Είναι, όμως, απορίας άξιο, λίγες μέρες πριν την αποχώρησή τους, αν προχώρησαν στις εκτελέσεις μόνο και μόνο από εκδίκηση ή από φόβο μην εμποδίσουν την αποχώρησή τους οι εκτελεσμένοι (αφού ήταν χαρακτηρισμένοι ως κατάσκοποι) σε περίπτωση που τους άφηναν ελεύθερους ή καθαρά από μίσος αφού είχαν χάσει τον έλεγχο μετά την προφανή ήττα τους στα πολεμικά μέτωπα. Εκτός και, αν ήταν μόνο μια απόφαση ενός ή περισσοτέρων παραφρόνων, οι οποίοι ήθελαν απλά να ικανοποιήσουν τα δολοφονικά τους ένστικτα λίγες μέρες προτού αποχωρήσουν οριστικά από την πατρίδα μας. Αξιοσημείωτο είναι, ότι οι Γερμανοί δεν ανακοίνωσαν ποτέ τους λόγους που επέβαλαν την θανατική ποινή των 59, αλλά ούτε τις εκτελέσεις αφού είχαν διαπραχθεί, όπως συνήθιζαν.
Από τους 59 εκτελεσθέντες, οι 18 είναι Αχαιοί ή σχετίζονται με κάποιον τρόπο με την Αχαΐα. Απ’ αυτούς κάποιοι άνηκαν στον ΕΔΕΣ Πάτρας ή σε άλλες μικρότερες οργανώσεις (Εθνικό Κομιτάτο Ελλήνων Πατριωτών, κ.ά.). Τα πρόσωπα αυτά συνεργάζονταν με οργανώσεις της Αθήνας όπως ο «Απόλλων», ο «Κόδρος», ο «Όμηρος», η «Μπουμπουλίνα», η «Υβόννη», η «Αλίκη», οι οποίες οργανώσεις ως επί το πλείστον εξαρθρώθηκαν μαζικά. Κοινός παρονομαστής των προσώπων και των οργανώσεων ήταν το συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής με το οποίο συνεργάζονταν και ειδικότερα οι υπηρεσίες της S.O.E.
Από τους νεκρούς του Χαϊδαρίου, η κύρια δραστηριότητα όσων συγκαταλέγονταν στο δίκτυο της Πάτρας ήταν να διοχετεύουν μέσω ασυρμάτου πληροφορίες προς το συμμαχικό Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής για την επικρατούσα κατάσταση στον πιο σημαντικό περιφερειακό κόμβο της δυτικής Ελλάδας. Αποτέλεσμα αυτής της πληροφοριοδότησης υπήρξε και η διενέργεια σαμποτάζ, είτε από τα ίδια μέλη του δικτύου σε στενότερη κλίμακα, είτε με πρωτοβουλία των Συμμάχων σε ευρύτερη έκταση. Κεντρικό ρόλο στις επιχειρήσεις είχε ο Τάκης Φλούδας από τη Νάσια Καλαβρύτων, ενώ πολύ σημαντικό ρόλο σε τέτοιου είδους οργανώσεις έπαιζαν οι γυναίκες (σημαντική υπήρξε η παρουσία, ως συνδέσμων, τριών γυναικών από την Πάτρα, της Μαρίας Μεντζελοπούλου, της Ακριβής Νικολετοπούλου και της Βασιλικής Νικολοπούλου).
Το δίκτυο της Πάτρας άρχισε να εξαρθρώνεται με την σύλληψη του φυσικού ηγέτη του και πρώτου ομαδάρχη του, του Τάκη Φλούδα, στις 9 Φεβρουαρίου του 1944. Ο καταδότης του Φλούδα φέρεται να είναι ο γνωστός «Ελπιδοφόρος», πρώην στέλεχος του τοπικού ΕΑΜ και μετέπειτα συνεργάτης των Γερμανών, ο οποίος είχε προδώσει στους Γερμανούς και αρκετούς εαμίτες συντρόφους του. Τα γνωστότερα ονόματα απ’ τους εκτελεσθέντες (στο Χαϊδάρι) είναι το καλλιτεχνικό ζεύγος του Λέανδρου Καβαφάκη, γνωστού τενόρου της λυρικής σκηνής της εποχής του και της «Μανταλένας» Χατζοπούλου, γνωστής χορεύτριας, του δικηγόρου Κωνσταντίνου Πρεβεδούρου, εξέχοντος μέλους της πατραϊκής κοινωνίας και εκπροσώπου της επιτροπής του ΕΔΕΣ στην Πάτρα και του Τάκη Φλούδα, υπαλλήλου της ΑΤΕ και συνδετικού κρίκου του Συμμαχικού Στρατηγείου με τις τοπικές ομάδες. Από τους υπόλοιπους εκτελεσθέντες ξεχωρίζει το όνομα της θρυλικής Λέλας Καραγιάννη, μιας από τις ηρωικότερες μορφές της Αντίστασης, της οποίας φυλακίστηκαν και τα περισσότερα από τα επτά παιδιά της.
Συνολικά, οι Αχαιοί και αυτοί που έδρασαν στην Αχαΐα είναι οι εξής: 1) Αγγελόπουλος Παναγιώτης του Γεωργίου, γεννηθείς το 1924 στα Καλάβρυτα, 2) Δημοπούλου Μάρτζορυ του Παναγιώτη (συζ.), γεννηθείσα το 1924 στο Κάρντιφ Ουαλίας, καθηγήτρια Αγγλικών, 3) Διαμαντόπουλος Ανδρέας του Γεωργίου, γεννηθείς το 1924 στην Πάτρα, ιδιωτικός υπάλληλος, 4) Ευσταθίου Γεώργιος του Αλεξάνδρου, γεννηθείς το 1909 στην Πουλίτσα Κορινθίας, υπολοχαγός του Ε.Σ., 5) Καβαφάκης Λέανδρος του Ανδρέα, γεννηθείς το 1908 στην Αθήνα, ηθοποιός του λυρικού θεάτρου, 6) Κόντης Παναγιώτης του Αθανασίου, γεννηθείς το 1903 στην Κέρτεζη Καλαβρύτων, έμπορος, 7) Μεντζελοπούλου Μαρία του Γεωργίου, γεννηθείσα το 1919 στην Πάτρα, ιδιωτική υπάλληλος, 8) Μίντζας Γεώργιος του Κωνσταντίνου, γεννηθείς το 1926 στο Άνω Σούλι Αχαΐας, φοιτητής, 9) Νικολετοπούλου Ακριβή του Νικολάου, γεννηθείσα το 1911 στην Πάτρα, 10) Νικολοπούλου Βασιλική, γεννηθείσα το 1912, Μαία, 11) Παμπούκης Θεμιστοκλής του Γεωργίου, γεννηθείς το 1900 στην Ακράτα, πλωτάρχης Β.Ν., 12) Πρεβεδούρος Κωνσταντίνος του Διονυσίου, γεννηθείς το 1890 στον Πύργο, δικηγόρος, 13) Σκαρπέτας Ανδρέας του Δημητρίου, γεννηθείς το 1922 στην Πάτρα, υποδηματοποιός, 14) Σούλος Δημήτριος του Γεωργίου, γεννηθείς το 1892 στην Πάτρα, λοχαγός Ε.Σ. οικονομικού ελέγχου, 15) Σπανός Χρύσανθος του Αλεξίου, γεννηθείς το 1886 στην Κέρτεζη Καλαβρύτων, έμπορος, 16) Φλούδας Παναγιώτης του Ιωάννου, γεννηθείς το 1913 στη Νάσια Καλαβρύτων, υπάλληλος Α.Τ.Ε., 17) Φραγκέα Σίνα (Αναστασία) του Ανδρέα, γεννηθείσα το 1922 στην Καλαμάτα και 18) Χατζοπούλου Μανταλένα, γεννηθείσα στο Παρίσι, ηθοποιός.
Το γεγονός της εκτέλεσης των 59 πατριωτών, έγινε γνωστό το πρωί της ίδιας μέρας μέσω τριών συγκινητικών ευρημάτων. Ο Μανώλης Λίτινας δείχνοντας ιδιαίτερο σθένος, μέσα στην κλούβα που τον μετέφερε για εκτέλεση, έγραψε σε ένα κομμάτι χαρτί τα εξής λόγια: «Σήμερα το πρωί τυφεκιζόμεθα, πέφτομε για την πατρίδα με γέλιο στα χείλη για τη λευτεριά», το έδεσε στα μανικετόκουμπά του και το έριξε στον δρόμο. Το δεύτερο εύρημα ήταν μια μικρή ασημένια εικόνα της Παναγίας περιτυλιγμένη σε ένα χαρτί, δεμένο με ένα μαντήλι, η οποία βρέθηκε επί της οδού Πανεπιστημίου. Το μήνυμα ήταν από τον Γιάννη Χούπη, προς τους γονείς και την αδελφή του και έλεγε: «Να με συγχωρήσετε για την πίκρα που θα σας ποτίσω. Θέλω να ζήσετε για να εκδικηθείτε και να προσεύχεσθε για την ανάπαυση της ψυχής μου. Θάρρος, συγγνώμη. Σας φιλώ…». Το τελευταίο εύρημα ήταν πεταμένο κοντά στο δεύτερο, σ’ ένα κομμάτι ύφασμα και έγραφε: «Εκτελούμαι για την πατρίδα. Ειδοποιήσατε σπίτι μου. Άγγελος Βλασσόπουλος εξ Αγίου Πέτρου Λευκάδος, 8.9.44».
Όπως προαναφέρθηκε, επίσημες εξηγήσεις για την απόφαση της εκτέλεσης των 59 δεν υπάρχουν, μόνο εικασίες. Το μόνο σίγουρο είναι ότι το δέντρο της λευτεριάς ήθελε λίγο ακόμα αίμα να ποτιστεί… Τιμή και δόξα στους αθάνατους νεκρούς!
