Συνεχίζεται στην Εθνική Πινακοθήκη μέχρι τις 26 Αυγούστου, η έκθεση για τον Eλληνολάτρη και νεοκλασσικιστή αρχιτέκτονα Έρνστ Τσίλλερ. Η έκθεση είναι σε επιμέλεια Μαριάνας Κασιμάτη και φιλοδοξεί να υπενθυμίσει στο ελληνικό και ξένο κοινό, το συνολικό όραμα του ανθρώπου που ομόρφυνε με νεοκλασικά κτίρια την ρομαντική Ελλάδα στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα. Ανάμεσα τους το Προεδρικό Μέγαρο, το Ιλίου Μέλαθρον και το Δημαρχείο Ερμουπόλεως.
O Ερνέστος Μαυρίκιος Θεόδωρος Tσίλλερ υπήρξε ο πρωτότοκος γιος του Κρίστιαν Γκότλιμπ Τσίλλερ, αρχιτέκτονα και αμπελοκτήμονα στο Ομπερλέσνιτζ της Σαξωνίας. Γεννήθηκε στο Κάντιτζ, ένα χωριό κοντά στην Δρέσδη στις 22 Ιουνίου 1837. Ανάμεσα στα 1855 και 1858, σπούδασε στην Σχολή Αρχιτεκτονικής της Δρέσδης που υπάγετο στο Πολυτεχνείο της πόλης.
Τελειώνοντας τις σπουδές του, ο Τσίλλερ ακολούθησε την συμβολή ενός έμπειρου οικοδόμου, να μην αναζητήσει την επαγγελματική του τύχη στο Βερολίνο, όπου όλα ήταν «σάπια», αλλά στην σοβαρότερη Βιέννη, όπου μετά το γκρέμισμα των μεσαιωνικών τειχών, επικρατούσε οικοδομικός οργασμός. Έτσι το 1858, προσλαμβάνεται στο γραφείο του Δανού Θεόφιλου Χάνσεν, που ήδη ήταν ένας πετυχημένος νεοκλασικός αρχιτέκτονας και επρόκειτο να γίνει ο παντοτινός του δάσκαλος και μαικήνας. Ο Χάνσεν, έχοντας εργαστεί για πάνω από δέκα χρόνια στην Ελλάδα, είχε στενές σχέσεις με την ελληνική παροικία της Βιέννη. Ένας από τους σημαντικότερους του πελάτες ήταν ο βαθύπλουτος τραπεζίτης και βαρώνος Σίμων Σίνας, που ήταν γενικός πρόξενος της Ελλάδος στην Βιέννη. Εκείνος, όπως και ο διάσημος πατέρας του, ήθελε να αφήσει ένα μεγάλο δώρο στην πατρίδα του.
O Tσίλλερ, η Ακαδημία και οι αρχαιότητες
Έτσι ο Χάνσεν φεύγει για την Ελλάδα και ο Τσίλλερ γυρνάει στην γενέτειρα του και συμμετέχει σε ένα διαγωνισμό για ανέγερση κατοικιών στην Τιφλίδα. Παρ’ όλο που είναι ο επικρατέστερος, θα αφήσει τον διαγωνισμό, όταν θα λάβει ένα γράμμα από τον Χάνσεν, όπου του έγραφε:
Βιέννη 20.9.1859
Αγαπητέ κύριε Τσίλλερ
Έχοντας μόλις επιστρέψει από το ταξίδι μου στην Ελλάδα, σπεύδω να σας ενημερώσω ότι θα ήμουν ευτυχής εάν ερχόσασταν το συντομότερο στην Βιέννη, με σκοπό να συζητήσουμε μία, όπως πιστεύω, πολύ συμφέρουσα πρόταση για σας. Είναι αυτονόητο ότι το ταξίδι σας θα γίνει με δικά μου έξοδα, όπως επίσης θα καταβάλω τα έξοδα επιστροφής, στην περίπτωση κατά την οποία δεν θα δεχόσασταν την πρόταση μου. Λοιπόν στο επανιδείν.
Εγκάρδια
Θεόφιλος Χάνσεν
Η πρόταση του Χάνσεν δεν ήταν άλλη από την επίβλεψη του κτισίματος της Ακαδημίας Αθηνών. Ο Τσίλλερ δέχθηκε αμέσως την πρόταση και μετά από ενάμιση χρόνο αρχικής μελέτης του έργου, έρχεται στην Ελλάδα το 1861. Δηλαδή ένα μόλις χρόνο πριν από την έξωση του φιλέλληνα βασιλιά Όθωνα.
Όπως οι περισσότεροι συνάδελφοι του, έτσι και ο Τσίλλερ ήταν διαποτισμένος από τα ιδεώδη του νεοκλασικισμού, πού ήταν βαθιά επηρεασμένος από την αρχαιοελληνική και ρωμαϊκή αρχιτεκτονική. Ήδη ο αρχαιολάτρης και φιλέλληνας Λουδοβίκος ο Α’, ο πατέρας του Όθωνα είχε μετατρέψει το Μόναχο σε «Αθήνα επί του Ίζωρος» με μια σειρά από νεοκλασικά κτίρια, επιφανέστερα των οποίων ήταν τα Προπύλαια και η Γλυπτοθήκη. Προσπερνώντας την βυζαντινή παράδοση, ο Λουδοβίκος ήθελε να δώσει στην Αθήνα το παλιό της κλέος μέσα από αρχαίους ρυθμούς των σύγχρονων κτιρίων.
Η Ακαδημία θα βασιζόταν στο πρότυπο της Ακαδημίας του Πλάτωνος, προς μεγάλη χαρά του Όθωνα, που όμως δεν πρόλαβε να την απολαύσει. Ο Τσίλλερ θα επέβλεπε επίσης την κατασκευή νεοκλασικών κτιρίων, όπως η Εθνική Βιβλιοθήκη και το Αρχαιολογικό Μουσείο.
O Τσίλλερ όμως δεν περιορίστηκε στην αρχιτεκτονική. Μελετούσε τα αρχαία μνημεία και συμμετείχε σε αρχαιολογικές ανασκαφές. Τα αποτελέσματα τα αποτύπωσε σε αρχιτεκτονικά σχέδια, που συμπεριελάμβαναν πολλά στοιχεία ζωγραφικής, βοηθώντας έτσι στην αναπαράσταση των αρχαίων μνημείων, ειδικά του Παρθενώνα. Μάλιστα ήταν εκείνος που είχε προτείνει από τότε την φωταγώγηση του Παρθενώνα. Αγόρασε την περιοχή γύρω από το Παναθηναϊκό Σχέδιο, άρχισε ανασκαφές και επίβλεψε την κατασκευή του. Μετακόμισε μόνιμα στην Ελλάδα, πήρε την ελληνική υπηκοότητα και παντρεύτηκε την Σοφία Δούδη. Έτσι με τον ερχομό του Τσίλλερ, ο ευρωπαϊκός νεοκλασικισμός επέστρεφε στην φυσική του πατρίδα.
Ο Τσίλλερ και ο Γεώργιος
Ένας από τους πιο στενούς του φίλους ήταν ο νεαρός βασιλεύς Γεώργιος ο Α’. Χάρις σε αυτόν εκπλήρωσε ένα από τα μεγάλα του όνειρα: την κατασκευή ενός θερινού ανακτόρου. Αρχικά επρόκειτο να κατασκευάσει τα ανάκτορα στους Πεταλιούς του Ευβοϊκού και του Τατοΐου. Όμως για διαφορετικούς λόγους τα σχέδια του Τσίλλερ δεν ευδοκίμησαν.
Όμως ο Γεώργιος δεν ξέχασε τον Σάξονα φίλο του. Έτσι όταν ο διάδοχος Κωνσταντίνος παντρεύτηκε την Σοφία Χοελντσόλεν, ο Τσίλλερ αναλαμβάνει να κτίσει το θερινό ανάκτορο στην Ηρώδου Αττικού. Πρόκειται για το σημερινό Προεδρικό Μέγαρο, το οποίο συνδύαζε νεοκλασικές και εκλεκτικές επιρροές. Επίσης εξέφραζε την ιδεολογία του βασιλικού ζεύγους: κοντά στους υπηκόους του και σε αρμονία με την φύση.
Ομορφαίνοντας την Αθήνα
Οι αστοί βλέποντας να σχεδιάζει τα ανάκτορα επιζητούσαν να αναθέσουν σε αυτόν το κτίσιμο των σπιτιών τους. Έτσι έκτισε το Οίκημα Σταθάκου (σήμερα μέρος του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης) του Πεσμαζόγλου στην Κηφισιά, του Μελά στην Κανάρη (Παλαιό Ταχυδρομείο και αργότερα Ταινιοθήκη της Ελλάδος), το κτίριο Θων και το οίκημα Λάμψα (Βίλλα Μαργαρίτα) στην σημερινή διασταύρωση Μεσογείων και Βασιλίσσης Σοφίας. Συνολικά 500 κτίρια ομόρφυναν την Αθήνα, τον Πειραιά, το Αίγιο, την Σύρο και την Πάτρα.
Το πιο διάσημο κτίριο είναι φυσικά το Ιλίου Μέλαθρον, το κτίριο Σλήμαν στην Πανεπιστημίου. Ο Σλήμαν ήθελε να ένα μεγάλο κτίριο για να στεγάσει τον θησαυρό του και ο Τσίλλερ διάλεξε να το κτίσει σε αναγεννησιακό ρυθμό προσαρμοσμένο σε ελληνικά δεδομένα, υπακούοντας στα διαταγές του ώριμου νεοκλασικισμού. Για τα δάπεδα ήρθαν ειδικοί τεχνίτες από την Ιταλία, ενώ βαυαροί και βιεννέζοι ζωγράφοι ζωγράφισαν τις πομπηϊανές τοιχογραφίες. Τέλος ένα από τα ομορφότερα κτίρια ήταν το Δημοτικό Θέατρο Αθηνών, πού όμως γκρεμίσθηκε το 1939 για επέκταση του δρόμου!
Όπως έγραψε και η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης κ Μαρίνα Λαμπράκη- Πλάκα:«Η αρχιτεκτονική του Τσίλλερ είναι φωτοτροπική, συνομιλεί με το φως της Ελλάδας. Ραβδωτοί κίονες όλων των ρυθμών, στοές, γλαφυρά διακοσμητικά μοτίβα, μεταβάλλουν τα κτήρια του σε μουσικά όργανα, όπου τα φώτα και οι σκιές εκτελούν με το γύρισμα του ήλιου μια ανήκουστη μελωδία μεγάλης αρμονικής ποικιλίας. Ο Τσίλλερ προσδιόρισε την οικιστική φυσιογνωμία της ώριμης αστικής ελληνικής κοινωνίας του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα, επηρέασε βαθιά τόσο την μικροαστική, όσο και την λαϊκή νεοκλασική αρχιτεκτονική. Η αρχιτεκτονική του εξελληνίστηκε, όπως άλλωστε και ο ίδιος ο δημιουργός της, που παντρεύτηκε Ελληνίδα και έκανε δεύτερη πατρίδα του τον τόπο που τον υποδέχτηκε γενναιόδωρα και του έδωσε την ευκαιρία να πραγματοποιήσει ένα έργο απαράμιλλο σε εύρος και ποιότητα».
Στην έκθεση για τον Τσίλλερ εκτίθενται 473 αρχιτεκτονικά σχέδια, αλλά και ένα τεράστιος αριθμός από χειρόγραφα, επιστολές και άλλα τεκμήρια της ζωής και της Τέχνης του Τσίλλερ. Αυτά τα έγγραφα αγοράσθηκαν από την Εθνική Πινακοθήκη και στην οποία ανήκουν. Στους τοίχους αναπαριστώνται τα δημιουργήματα του Τσίλλερ σε σχεδόν φυσικό μέγεθος. Η έκθεση περιλαμβάνει το συνολικό όραμα για την Αθήνα, όπως τα σχέδια για την διάπλαση του Λυκαβηττού ως πάρκο αναψυχής και θεραπευτήριο, που όμως ποτέ δεν εκπληρώθηκε.
Η επίσκεψη στην Εθνική Πινακοθήκη κρίνεται αναγκαία για μια αισθητική ανάταση σε καιρούς καλλιτεχνικής κακογουστιάς. Μας δίνει επίσης την ευκαιρία να αναλογισθούμε μία εποχή που η αρχαία Ελλάδα ενέπνεε τους μεγάλους καλλιτέχνες.
πηγή: http://www.pissalidis.com/
