Τί είναι μια επανάσταση; Ένας όχλος με όπλα που ανατρέπει την τυραννία και την αντικαθιστά με μια άλλη παρασυρόμενος από μια διανοητική ελίτ που τον καθοδηγεί; Ή μια αντικατάσταση της τυραννίας με μια πεφωτισμένη ηγεμονία;
Πρακτικά ούτε το ένα αλλά ούτε και το άλλο αποτελούν επαναστάσεις. Αυτές είναι απλές πολιτικές αλλαγές και η χρήση του όρου “επανάσταση” για να τις περιγράψει είναι μάλλον υπερβολή. Από την άλλη η ένοπλη εξέγερση που αντικαθιστά μια εξουσία δεν αλλάζει κάτι επί της ουσίας. Μπορεί να αλλάξει η σημαία, το καθεστώς, τα σύνορα, οι εξωτερικές σχέσεις, αλλά δεν αλλάζουν τα ουσιώδη χαρακτηριστικά ενός λαού και ως εκ τούτου δε δύναται να αλλάξει και η ηγεσία που προέρχεται από τη δική του συμμετοχή και ενοχή (τυπική ή άτυπη αποδοχή). Ακόμα και το οικονομικό σύστημα να αλλάξει η νοοτροπία ενός λαού δεν μπορεί να αλλάξει έτσι απλά…
Για να εξηγήσουμε την επανάσταση πρέπει να κατανοήσουμε το γεγονός πως η επανάσταση ΔΕ ΓΙΝΕΤΑΙ ΣΕ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ αλλά είναι μια διαδικασία χωρίς συγκεκριμένη αρχή και τέλος και γίνεται αντιληπτή από τα αποτελέσματά της. Είναι μια αλλαγή νοοτροπίας και αντίληψης για τα πράγματα τόσο τα πολιτικά όσο και τα υπόλοιπα που απαρτίζουν την καθημερινότητά μας. Μια αλλαγή όχι απαραίτητα “καλή” (μιας και ο όρος καλός και κακός είναι περισσότερο παραμυθένιοι παρά χαρακτηρισμοί που αρμόζουν σε τέτοιου είδους προσεγγίσεις). Το γεγονός πχ πως κάποτε για τις απόψεις σου (θρησκευτικές ή πολιτικές) σε έκαιγαν ενώ σήμερα όχι είναι μία επανάσταση ως προς το θέμα της αντίληψης για το διαφορετικό.
Από την άλλη, την 25η Οκτωβρίου 1917 άλλαξαν τα πολιτικά πράγματα στη Ρωσία με μια ένοπλη εξέγερση των οπαδών ενός μειοψηφικού κόμματος και αυτό ονομάστηκε “Επανάσταση”. Όμως, η χώρα δεν πλούτισε, η τυραννία δεν έπεσε αλλά αντικαταστάθηκε, τα στρατόπεδα εκτοπισμού διατηρήθηκαν και μάλιστα προς το χειρότερο, ο λαός δεν πλούτισε και ο αναλφαβητισμός παρέμεινε σε χαμηλά επίπεδα. Η διανόηση εκδιώχτηκε μάλιστα… Ποια επανάσταση; Ποια αλλαγή; Αλλαγή στη σημαία και την ονομασία ενός κράτους δεν είναι επανάσταση.
Και πως θα μπορούσε σε μια μέρα να γίνει επανάσταση; Η επανάσταση γίνεται πάντα σταδιακά.
Από την άλλη επανάσταση δεν είναι μόνο η αλλαγή νοοτροπίας (που θέλει πολύ χρόνο) αλλά και η επιστημονική επανάσταση. Οι ραγδαίες αλλαγές στην τεχνολογία και ο τρόπος που αλλάζουν τις ζωές μας καθημερινά είναι ένα είδος επανάστασης που μάλιστα είναι και περισσότερο αποκομμένο από την πολιτική ερμηνεία του όρου.
Όμως και οι λεγόμενες θρησκευτικές επαναστάσεις δεν ήταν επαναστάσεις. Πχ στη Μεταρρύθμιση του 16ου αιώνα, οι βασιλείς που ασπάστηκαν τα δόγματα των μεταρρυθμιστών βρήκαν έτσι την ευκαιρία να απεξαρτηθούν από τον Πάπα και να συγκεντρώσουν ακόμα μεγαλύτερη εξουσία, χωρίς επί της ουσίας να αλλάξουν οι νοοτροπίες των λαών.
Ολοκληρώνοντας, να σημειώσω πως το θέμα της επανάστασης είναι ιδιαίτερα σύνθετο και δεν αρκούν λίγες γραμμές για να το περιγράψουν. Ωστόσο, και η ίδια η έννοια της επανάστασης δεν μπορεί να αναλυθεί εύκολα. Η αποδοχή απλά μιας ένοπλης πράξης και η εξύψωσή της σε “επανάσταση” είναι μάλλον προϊόν αμάθειας ή ημιμάθειας παρά ορθή προσέγγιση του ζητήματος. Ενός ζητήματος που θα διχάζει καθώς οι διάφορες προσεγγίσεις του είναι έντονα επηρεασμένες από τις πολιτικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις του καθενός μας…
