του Deidre N. McCloskey*
#Cato_Institute
Ο Thomas Piketty έχει γράψει ένα βιβλίο -557 σελίδες κείμενου, 76 σελίδες σημειώσεων, 115 διαγράμματα, πίνακες, και γραφικά, που έχει ενθουσιάσει την Αριστερά παγκοσμίως. Πρώτη φορά εκδόθηκε στα γαλλικά το 2013, ενώ μια αγγλική έκδοση βγήκε το 2014 με ενθουσιώδη δημόσια αποδοχή, καταλαμβάνοντας την πρώτη θέση στην λίστα των New York Times με τα ευπώλητα. Έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που μια οικονομικού περιεχομένου πραγματεία αντιμετωπίζεται από την αγορά κατά τέτοιο τρόπο. Ένας οικονομολόγος μπορεί να χειροκροτήσει, ενώ ένας ιστορικός οικονομίας να φωνάξει εκστασιασμένος.
Το βασικό θέμα του Piketty είναι η δυναμική του συμφέροντος στον κληρονομούμενο πλούτο, προκαλώντας αύξηση ανισότητας του εισοδήματος που πηγάζει από τον πλούτο. Το 2014 υπεστήριξε στον Evan Davis του BBC ότι το «χρήμα τείνει να αναπαράγεται», το οποίο αποτέλεσε και ένα παράπονο για το χρήμα και το συμφέρον που επαναλαμβάνεται από την εποχή του Αριστοτέλη στην Δύση. Όπως ο φιλόσοφος είπε για μερικούς άνδρες «πως όλη η ιδέα του περιτριγυρίζει την ζωή τους θα έπρεπε να ήταν είτε να αυξήσουν τα χρήματα του χωρίς όριο, είτε σε κάθε περίπτωση να μην τα χάσουν. Ο πιο απεχθής τρόπος αύξησης είναι η τοκογλυφία, που αναπαράγει το ίδιο το χρήμα..»
Η εξεταζόμενη θεωρία συνοψίζεται στο ότι η παράδοση στο κεφάλαιο συχνά υπερβαίνει το βαθμό ανάπτυξης της οικονομίας και έτσι το μερίδιο από τις ανταμοιβές του κεφαλαίου στο εθνικό εισόδημα θα αυξάνεται σταδιακά, και μόνο επειδή το εισόδημα αυξάνεται ταχύτερα από το εισόδημα όλης της κοινωνίας. Παρόλ΄αυτά αφήστε μας να χρησιμοποιήσουμε την κυβέρνηση να επιβάλλει ένα «προοδευτικό παγκόσμιο φόρο στο εισόδημα» – να φορολογήσει τους πλούσιους. Αυτό είναι, όπως διατείνεται η μόνη μας ελπίδα! Διαβάζοντας το βιβλίο είναι μια καλή ευκαιρία να αντιληφθείς τις πιο πρόσκαιρες ανησυχίες της Αριστεράς σχετικά με τον καπιταλισμό και να τεστάρεις την οικονομική και φιλοσοφική τους αντοχή. Η ανησυχία του Piketty για τους πλούσιους που γίνονται πλουσιότεροι είναι πραγματικά σχεδόν η τελευταία από μια μακρά σειρά «ανησυχιών» που ανατρέχει στον Thomas Malthus, David Ricardo, Karl Marx. Από τον καιρό αυτών των ιδιοφυών της εφευρετικότητας στα κλασσικά οικονομικά, η πρόοδος βάσει του εμπορίου έχει γιγαντωθεί και εμπλουτισθεί με πολλά μέρη της ανθρωπότητας- η οποία επί τη ευκαιρία να πούμε πως είναι 7 φορές μεγαλύτερη σε πληθυσμό από το 1800- και αυτή η δίκαιη προσφορά τα επόμενα 50 χρόνια περίπου θα πλουτίσει τους πάντες. Βέβαια ακόμα ο σοσιαλισμός ξεχνά το πιο σημαντικό γεγονός μετά την εφεύρεση της καλλιέργειας – την Μεγάλη Ενίσχυση των δύο τελευταίων αιώνων- και έτσι συνεχίζει να αγχώνεται και να δυσφορεί σε μια καινούργια εκδοχή κάθε σαράντα περίπου χρόνια.
Όλες οι ανησυχίες από τον Malthus εώς τον Piketty μοιράζονται έναν υπόρρητο πεσιμισμό, για ατελή οργάνωση της αγοράς ή για τις ανεπαρκείς συμπεριφορές των ιδιωτών-καταναλωτών ή για τους νόμους της κίνησης του καπιταλιστικού συστήματος. Κατά τη διάρκεια αφήγησης μια τέτοιας καλής ιστοριούλας από το 1800 έως σήεμρα, οι πεσιμιστές οικονομολόγοι έχουν υποβληθεί σε εφιάλτες ειλικρινά απαίσιων λαθών. Είναι αυταπόδεικτο πως ο πεσιμισμός πουλά. Για λόγους ακατάληπτους οι άνθρωποι αρέσκονται στο άκουσμα ενός κόσμου που οδηγείται στην καταστροφή και γίνονται εύθικτοι και περιφρονητικοί όταν μερικοί ηλίθιοι αισιόδοξοι εισάγουν την ιδέα της ευτυχίας. Παρολ’ αυτά ο πεσιμισμός έχει αποδειχθεί ένας φθηνός οδηγός για τον σύγχρονο κόσμο.
Προσφορά, Ζήτημα, Δημιουργική Καταστροφή
Τα τεχνικά λάθη του συγγραφέως είναι διεισδυτικά. Όταν σκάβεις τα βρίσκεις. Το θεμελιώδες πρόβλημα είναι ότι δεν καταλαβαίνει πως δουλεύει η αγορά. Για να συμπλέει με την θέση του, ως άνθρωπος της Αριστεράς έχει μια ασαφή και συγκεχυμένη ιδέα για το πώς η προσφορά ανταποκρίνεται στις υψηλές τιμές. Τρομακτικά στοιχεία ημιμάθειας του προκύπτουν ήδη από την σελίδα έξι.
Ξεκινά με το να φαίνεται πως συμφωνεί με τους νεοκλασσικούς πολέμιους του: «για να είμαστε ξεκάθαροι: εκεί υπάρχει στην θεωρία ένας πολύ απλός οικονομικός μηχανισμός πουθα μπορούσε να επισκευάσει την ισορροπία στην διαδικασία: ο μηχανισμός της προσφοράς και της ζήτησης. Αν η προσφορά κάποιου αγαθού είναι ανεπαρκής και η τιμή του είναι υπερβολικά υψηλή, τότε η ζήτηση του αγαθού θα πρέπει να μειωθεί, που θα οδηγήσει σε μείωση της τιμής του». Οι λέξεις που τονίζονται ομογενοποιούν την κίνηση της καμπύλης της ζήτησης με την κίνηση μιας ολόκληρης καμπύλης, ένα λάθος για πρωτοετείς φοιτητές. Η σωστή ανάλυση είναι πως αν η τιμή είναι υπερβολικά υψηλή, δεν είναι η καμπύλη της ζήτησης που επισκευάζει την ισορροπία, αλλά μία τελική μετάβαση της καμπύλης προσφοράς. Η καμπύλη προσφοράς αλλάζει επειδή η είσοδος έχει προξενήσει υπερβολικά κέρδη.
Ο Piketty δεν γνωρίζει πως οι επενδυτές, οι επιχειρηματίες ή ακόμα και απλοί ιδιώτες κερδίζουν από τις ανταμοιβές αυτών των εισόδων. Αρκεί να κοιτάξετε την ιστορία της περιουσίας των μαγαζιών. Το εισόδημα από τα μαγαζιά στο τέλος του 19ου αιώνα ήταν επιχειρηματικό. Το μοντέλο αυτό τότε αντεγράφη σε όλο τον δυτικό κόσμο. Στα τέλη του 20ου αιώνα το μοντέλο αναμετρήθηκε με ένα κύμα εκπτωτικών και αυτοί εκ περιτροπής με την αγορά του διαδικτύου. Αυτό που συνέβη ήταν πως το κέρδος πηγαίνει στους κερδοσκόπους επιχειρηματίες περισσότερο ή λιγότερο γρήγορα, υποτιμημένο από αλλαγμένη προσφορά. Η πραγματική συσσώρευση διελύθη. Ο οικονομολόγος William Nordhaus υπολόγισε ότι οι επενδυτές και οι επιχειρηματίες σήμερα κερδίζουν μόνο το 2% των επενδύσεων τους. Αν είσαι ο San Walton το 2% σου δίδει μία πλήρως ικανοποιητική απόδοση η κωδικοποίηση των καλτσών στα σούπερμαρκετ. Όμως και το 98% που απομένει είναι μία πολύ καλή συμφωνία και για εμάς. Το κέρδος από τους πλακόστρωτους δρόμους ή το ενθειώμενο καουτσούκ, τα σύγχρονα πανεπιστήμια, το δομικό μπετόν ή και τα αεροπλάνα έχουν εμπλουτίσει ακόμα και τους πιο φτωχούς μεταξύ μας.
Το ανθρώπινο κεφάλαιο και η ανισότητα
Αυτό με οδηγεί στο επόμενο τεχνικό πρόβλημα. Ο ορισμός του πλούτου από τον συγγραφέα δεν περιλαμβάνει το ανθρώπινο κεφάλαιο που είναι στα χέρια των εργατών, και το οποίο έχει αυξηθεί σε δυτικές χώρες, ώστε να είναι η βασική πηγή πλούτου όταν συνδυάζεται με μεγάλη συσσώρευση (από το 1800) κεφαλαίου σε γνώση και κοινωνικές συνήθειες, κατεχόμενο από κάθε έναν με πρόσβαση σ’ αυτούς. Μια φορά και έναν καιρό ο κόσμος του Piketty, ο κόσμο χωρίς ανθρώπινο δυναμικό ήταν σχεδόν ο κόσμος μας, αυτός του Ricardo και του Marx, με εργάτες αν κατέχουν μόνο τα σώματα τους και τα αφεντικά με τους φεουδάρχες να κατέχουν όλα τα μέσα παραγωγής. Αλλά από το 1848 ο κόσμος έχει μεταμορφωθεί από ό,τι στέκει εκεί, ανάμεσα στα αυτιά του κάθε εργατη.
Ο μόνος λόγος που το βιβλίο του Piketty εξαίρει το ανθρώπινο δυναμικό από το κεφάλαιο φαίνεται να είναι η ανάγκη του να φτάσει στον επιθυμητό επίλογο. Μα από τις επικεφαλίδες στο κεφάλαιο 7 υποστηρίζει ότι το κεφάλαιο είναι πάντα άνισα διανεμημένο απ’ ότι το εργατικό δυναμικό. Όχι δεν είναι! Αν το ανθρώπινο συναμικό περιλαμβάνεται – η μέση γραμματοσύνη του εργάτη εργοστασίου, η ικανότητα της νοσοκόμας, η ηγετική ικανότητα του εξειδικευμένου διοικητή σύνθετων συστημάτων, η κατανόηση του οικονομολόγου των ανταποδοτικών προσφορών- οι ίδιοι οι εργάτες στην σωστή καταμέτρηση κατέχουν το πλέον από το εθνικό εισόδημα. Και το δράμα του συγγραφέως καταρρέει.
Εν τέλει, όπως ειλικρινά παραδέχεται, η έρευνα του πρότεινε πως μόνο στις ΗΠΑ , στο Η.Β., και στον Καναδά έχει αυξηθεί πολύ η ανισότητα του εισοδήματος και μόνο πρόσφατα. Με άλλα λόγια, οι φόβοι του δεν ήταν επιβεβαιωμένοι πουθενά από το 1910 έως το 1980. Ούτε σε κάποια περίπτωση πριν το 1800. Ούτε κάπου στην ηπειρωτική ευρώπη ή την Ιαπωνία από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Και μόνο πρόσφατα στις ΗΠΑ, το ΗΒ και τον Καναδά. Αυτό είναι ένα εξαιρετικό παζλ αν το χρήμα τείνει να αναπαράγεται ως γενικός κανόνας. Η αλήθεια είναι ότι η ανισότητα ανέρχεται και κατέρχεται με μεγάλα βήματα για όλους εμάς που έχουμε στοιχεία πολλών αιώνων πρίν, και όσων δεν σκαρφιζόμαστε κάποιο παραμύθι.
Πολλές φορές ο Piketty περιγράφει τον μηχανισμό του ως μια «πιθανή εκρηκτική διασικασία». Άλλες παραδέχεται πως τυχαία πλήγματα σε οικογενειακές περιουσίες μεταφράζονται ως «απίθανη δυνατότητα μεγέθυνσης της δύναμης του πλούτου επ’ αόριστον…. αλλά η διανομή του πλούτου θα συγκλίνει σε μία καθορισμένη ισορροπία». Στη βάση της λίστας του Forbes, των πλουσιότερων παρατηρεί πολλές εκατοντάδες νέες περιουσίες να εμφανίζονται( από ένα έως και 10 δισεκατομμύρια) κάπου στον κόσμο κάθε χρόνο. Τι είναι αυτό κ. Καθηγήτά; Αποκάλυψη ή ένα σταθερό μέρος πλουσίων πεταμένο έξω από τους άλλους πλούσιους εν είδη επαναστατικής μόδας;
Ο επιστημονικός συγγραφέας Matt Ridley έχει προσφέρει έναν πειστικό λόγο για την μικρή αύξηση ανισότητας πρόσφατα στην Βρετανία.
Εννοείς πως κατά τη διάρκεια τριών δεκαετιών που η κυβέρνηση ενθάρρυνε τις φούσκες στις τιμές των σπιτιών ∙ έδινε φοροαπαλλαγές στους συνταξιούχους ∙ φορολογούσε ελαφρώς τα σπίτια εκείνων που ήσαν από άλλες χώρες και ζούσαν στο Η.Β.∙ έριξε λεφτά στις αγροτικές επιδοτήσεις ∙ αυστηρά περιόρισε την προσφορά γης για σπίτια, ενισχύοντας την υπερτίμηση που προκλήθηκε από την σχεδίαση άδειας για ανάπτυξη , ενώ οι κάτοχοι του πλούτου είδαν αντίστοιχη μικρή αύξηση. Καλά… ας πάρει η ευχή!
Σοβαρά τώρα όμως, ένα μεγάλο μέρος αύξησης στην συγκέντρωση πλούτου από το 1980 έχει καθοδηγηθεί από την κυβέρνηση που συστηματικά ανακατεύθυνε ευκαιρίες από τους φτωχούς στους πλούσιους! Στις ΗΠΑ, κάποιος μπορεί να κάνει μια παρόμοια υπόθεση ότι δηλαδή η κυβέρνηση που ο Piketty θεωρεί πως θα λύσει το πρόβλημα, αποτελεί μέρος του.
Eίναι η κοινωνική ανισότητα ανεπιθύμητη;
Το κεντρικό πρόβλημα στο βιβλίο του Piketty, παρολ’ αυτά είναι δεοντολογικό. Ο Piketty δεν συλλογίζεται πάνω στο γιατί η ανισότητα η ίδια θα μπορούσε να είναι κάτι κακό. Για να ‘μαστε ξεκάθαροι, είναι εξοργιστικό να αγοράζει μια ιδιαίτερα πλούσια γυναίκα ένα ρολόι που κοστίζει 40.000 δολάρια. Η αγορά αυτή είναι δεοντολογικά μη αποδεκτή. Θα έπρεπε αντί να δίδει το εισόδημα της στην υπερβολή ενός υψηλού επιπέδου των δύο αμαξιών, ας πούμε, όχι είκοσι∙ δύο σπιτιών, όχι εφτά∙ ενός γιότ, όχι πέντε∙ (να τα δίδει) σε ευεργετικές φιλανθρωπίες. Ο Andrew Carnegie διετύπωσε το 1889 την αρχή πως ένας άνθρωπος που πεθαίνει έτσι, πεθαίνει ντροπιασμένος. Ο Carnegie έδωσε όλη του την περιουσία (αν και την έδωσε όταν πέθανε, αφου απήλαυσε ένα κάστρο στην γενέτειρα του Σκωτία και μερικά άλλα μπιχλιμπίδια). Όμως η πραγματικότητα πως πολλοί πλούσιοι προβαίνουν σε απρεπείς πράξεις δεν επιβάλλει αυτόματα την ανάγκη παρέμβασης της κυβερνήσεως για αν το σταματήσει. Οι άνθρωποι δραν επαίσχυντα σε διάφορες περιπτώσεις. Αν οι κυβερνήσεις ήσαν υποχρεωμένοι να μας «κρατούν στον ίσιο δρόμο» σε ένα κόσμο που καταρρέει, η κυβέρνηση θα μας υπήγαγε κάτω από την πατριαρχική καθοδήγηση της, έναν εφιάλτη που πραγματοποιήθηκε σχεδόν πρίν το 1989 στον Ανατολική Γερμανία και τώρα στην Βόρειος Κορέα.
Παρατηρήστε πως στο παραμύθι του Piketty οι υπόλοιποι από εμάς αντίστοιχα ερχόμαστε «δεύτεροι και τρίτοι» πίσω από τους λυσσασμένους καπιταλιστές. Η προσήλωση στον αντίστοιχο πλούτο ή στο εισόδημα ή στην κατανάλωση είναι ακόμα ένα σημαντικό πρόβλημα στο βιβλίο. Το όραμα του συγγραφέως αφήνει χώρο για τους υπόλοιπους από εμάς «να τα πάμε» πραγματικά πολύ καλά – βέβαια δεν μας το αποκαλύπτει αυτό- όπως επί της ουσίας το 1800 κάναμε. Αυτό που τον ανησυχεί είναι ότι μπορεί οι πλούσιοι να γίνουν πλουσιότεροι, παρόλο που και οι φτωχοί μπορούν να γίνουν πλουσιότεροι επίσης(!). Ανησυχεί καθαρά για την υφιστάμενη διαφορά, για ένα ασαφές αίσθημα ζήλειας αναγόμενο σε θεωρητική και δογματική εισήγηση.
Όμως η πραγματική ανησυχία θα έπρεπε να είναι πώς να ανάγουμε τους φτωχούς σε επίπεδο αξιοπρέπειας, σε ένα επίπεδο που θα μπορούν να λειτουργήσουν σε μια δημοκρατική κοινωνία και να γίνουν κύριοι του εαυτού τους. Δεν έχει σημασία δογματικά αν οι φτωχοί έχουν το ίδιο αριθμό διαμαντιών στα κοσμήματα τους ή αυτόματες Porsche όπως κάνουν οι κάτοχοι μεγάλων κεφαλαίων. Αυτό που μετράει είναι αν έχουν τις ίδιες ευκαιρίες να ψηφίσουν, να μάθουν , να διαβάσουν, ή να έχουν «ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι τους».
Ο Άνταμ Σμίθ κάποτε περιέγραψε την Σκωτική Ιδέα ως εξής: «άφησε τον κάθε άνθρωπο να καταδιώξει το συμφέρον του, με το δικό του τρόπο σε μία ελεύθερη κοινωνία ισότητας, ελευθερίας και δικαιοσύνης. Θα ήταν εξαιρετικά αποτελεσματικό, φυσικά, αν μια ελεύθερη και πλούσια κοινωνία ακολουθώντας τον φιλελευθερισμό του Σμίθ παρήγαγε την ισότητα του Piketty. Πραγματικά, έχει γενικά επιτευχθεί με μόνο την δογματική σχετική προδιαγραφή των κύριων ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των βασικών ανέσεων. Εισάγοντας τον φιλελευθερισμό στο Χονγκ Κονγκ, στη Νορβηγία, στη Γαλλία, επί παραδείγματι, έχει συχνά οδηγήσει σε μία εκπληκτική βελτίωση της πραγματιστικής ισότητας εισοδήματος – με τους φτωχούς να αποκτούν αμάξια, ζεστό και κρύο νερό στη βρύση, κάτι που θα ήταν άπιαστο σε προηγούμενες εποχές ακόμα και για τους πλούσιους, ενώ απόκτησαν επίσης και πολιτικά δικαιώματα και κοινωνική αξιοπρέπεια, «αγαθά» που ήσαν επίσης άπιαστα σε προηγούμενες εποχές σε όλους εκτός των πλουσίων.
Οι οικονομολόγοι Xavier Sala-i-Martin και o Maxim Pinkovsky αναφέρουν στη βάση μια λεπτομερούς έρευνας της προσωπικής συνεισφοράς στο εισόδημα- εναντίον των συνεισφορών κρατών από κράτη- ότι «η παγκόσμια φτώχεια πέφτει». Μεταξύ του 1970 και 2006 η παγκόσμια φτώχεια μειώθηκε περίπου στα 3/4 . Το ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού που ζεί με λιγότερο από 1$ την ημέρα αμβλύνθηκε από το 20,8% το 1970 στο 5,4% το 2006.
Το 2013 οι οικονομολόγοι Donald Bourdeaux και Mark Perry σημείωσαν πως «σύμφωνα με το Γραφείο Οικονομικής Ανάλυσης, τα έξοδα των νοικοκυριών σε πολλά από τα βασικά είδη της σύγχρονης ζωής- φαγητό στο σπίτι, αυτοκίνητα, ρούχα, παπούτσια, έπιπλα, εξοπλισμό σπιτιού και αναλώσιμα, μειώθηκαν από το 53% του διαθέσιμου εισοδήματος το 1950 στο 44% το 1970 και στο 32% σήμερα.
Ο οικονομολόγος Steven Horwitz συνοψίζει τα δεδομέναστις ώρες εργασίας που χρειαζόταν ώστε να αγοράσει κανείς μια έγχρωμη τηλεόραση ή ένα αυτοκίνητο, και σημειώνει ότι «αυτά τα δεδομένα, δεν αποδίδουν την αλλαγή στην ποιότητα. Το 1973 η τηλεόραση ήταν το μείζον 25 ίντσες, με χαμηλή αποδοτικότητα, κατά πάσα πιθανότητα δεν είχε τηλεκοντρόλ, με αδύναμο ήχο και γενικότερα τίποτα κοινό εν συγκρίσει με την απόγονο της το 2013. Παίρνοντας απόδοση 100.000 μίλια από ένα αμάξι το 1970 ήταν αιτία για εορτασμούς. Το να μην αποδόσει σήμερα ένα αμάξι 100.000 είναι ίσωςς αιτία να σκεφτείς αν αγοράσεις αντ’ αυτού ένα λεμόνι!» Παρατηρεί επίσης περαιτέρω πως μελετώντας διάφορες πληροφορίες από τις έρευνες του Census Bureau σχετικά με το τι έχουν οι φτωχοί στα σπίτια τους σε σχέση με τις ώρες εργασίας που χρειάζονται για να αγοράσει κανείς μια ποικιλία αγαθών, είναι φανερό πως οι φτωχοί Αμερικανοί ζούνε καλύτερα σήμερα παρά ποτέ πριν. Εν τοις πράγμασι, οι φτωχοί αμερικανοί ζουν καλύτερα σήμερα από αυτά τα μέτρα σε σύγκριση με την αντίστοιχη μεσαία τάξη το 1970.
Ο πολιτικός επιστήμων και διανοούμενος Robert Reich υποστηρίζει ότι πρέπει παρολ’ αυτά να είμαστε σε ετοιμότητα σχετικά με την κοινωνική ανισότητα από το να αφιερώνουμε όλες μας τις ενέργειες στην αύξηση του απόλυτου εππέδου των φτωχών. «Η εξαπλοθείσα ανισότητα εμποδίζει την ανοδική κινητικότητα» διαλαλεί. Ο Reich όμως κάνει λάθος. Ο Horwitz συνοψίζει τα αποτελέσματα μιας έρευνας της Julia Isaacs πάνω στην ατομική κινητικότητα από το 1969 εως το 2005: 82% των παιδιών από τα κατώτερα στρώματα το 1969 είχαν εισοδήματα το 2000 υψηλότερα από αυτά των γονιών τους το 1969. Το μεσαίο εισόδημα των παιδιών των φτωχών του 1969 διπλασιάστηκε από των γονέων τους. Δεν υπάρχει καμμιά αμφιβολία ότι τα παιδιά και τα εγγόνια των προσφύγων του Dust Bowl στην Καλιφόρνια, για παράδειγμα, είναι πολύ καλύτερα απ’ο,τι οι γονείς ή οι παππούδες τους. Ο John Steinbeck στο βιβλίο του «The Grapes of Wrath» κατέγραψε τις χειρότερες και πιο απαίσιες στιγμές. Μερικά χρόνια αργότερα πολλοί από τους κατοίκους της Οκλαχόμα εργάστηκαν σε πολεμικές βιομηχανίες, και πολλά από τα παιδιά τους πήγαν στο πανεπιστήμιο. Κάποιοι τότε πήγαν στο πανεπιστήμιο, έγιναν καθηγητές, και τώρα πιστεύουν ότι οι φτωχοί δια της ανισότητας γίνονται φτωχότεροι.
Το κύριο γεγονός: Η μεγάλη ενίσχυση
Το πιο θεμελειώδες πρόβλημα στο βιβλίο του Piketty είναι ότι διαλανθάνει της βασικής πράξης. Προσηλωμένος μόνο στην διαδρομή του εισοδήματος, παραβλέπει το πιο εκπληκτικό κοσμικό συμβάν στην Ιστορία: την Μεγάλη Ενίσχυση του μέσου ιδιώτη στον πλανήτη βάσει ενός συντελεστή από 10% εώς και 30% ή και περισσότερο στις πλούσιες χώρες. Πολλοί άνθρωποι είναι τώρα εκπληκτικά καλύτερα ως προς το βιοτικό επίπεδο απ’ο,τι οι πρόγονοι τους ήταν.
Αυτό περιλαμβάνει μια γιγαντιαία βελτίωση των φτωχών- των δικών σας και των δικών μου προγόνων. Με τεράστιες αυξήσεις στο μέγεθος της «πίτας», οι φτωχοί έχουν ανέλθει σε ποσοστό 90% ή και 95% διατροφικής ισότητας και αξιοπρέπειας, ενώ θα ήταν μόλις το 10% ή 5% εφικτό με την επαναδιανομή, χωρίς δηλαδή την αύξηση της.
Τι προκάλεσε την μεγάλη Ενίσχυση∙ δεν μπορεί να εξηγηθεί βάσει υπολογισμού του κεφαλαίου όπως ο καπιταλισμός υπαινίσσεται. Οι πλούσιοι δεν φτιάχτηκαν βάζοντας τούβλο στο τούβλο, το ένα πάω στ’ άλλο, μήτε πτυχίο πάνω στο πτυχίο, αλλά ούτε και κατάθεση στην κατάθεση. Στοίχησαν ιδέες πάνω σε ιδέες. Τα τούβλα, τα πτυχία, οι ισορροπημένοι λογαριασμοί ήταν φυσικά απαραίτητα. Το οξυγόνο, είναι απαραίτητο για τη φωτιά. Όμως δεν θα ήταν διαφωτιστικό να εξηγηθεί η φωτιά του Σικάγο το 1871 από την ύπαρξη οξυγόνου στην ατμόσφαιρα.
Οι αληθινές και διατηρούμενες αιτίες της σημερινής κατάστασης του κόσμου ήταν πράγματι δογματικές, όχι υλικές. Ήταν η ευρεία αποδοχή δύο ιδεών, της φιλελεύθερης οικονομίας για τους απλούς ιδιώτες και της δημοκρατικής κοινωνίας αξιοπρέπειας για όλους. Αυτό, εκ περιτροπής απελευθέρωσε την ανθρώπινη δημιουργικότητα από τις αρχαικές αλυσίδες της. Ριζικά η δημιουργική καταστροφή γέννησε ιδέες, όπως σιδηροδρόμους, δημιουργικά καταστρέφοντας την πρώιμη άμαξα, ή η ηλεκτρική ενέργεια δημιουργικά κατέστρεψε την λάμπα κυροζίνης και το πλύσιμο στο χέρι, ή τα πανεπιστήμια αποδόμησαν την άγνοια και την χαμηλή παραγωγικότητα στην καλλιέργεια. Η μεγάλη ενίσχυση απαιτεί όχι υπολογισμό του κεφαλαίου ή εκμετάλλευση εργατών αλλά αυτό που ονομάζουν Αστική Συμφωνία. Στην ιστορική λοταρία η ιδέα της εξομοίωσης ελευθερίας και αξιοπρέπειας ήταν το νικηφόρο εισητήριο, και η αστική συμφωνία το συνεπικούρησε.
Το γεγονός ότι στον μεγάλο αυτό αγώνα έμειναν κάποιοι άνθρωποι φτωχοί δεν σημαίνει πως το σύστημα δεν δουλεύει για τους φτωχούς από την στιγμή που η κατάσταση τους βελτιώνεται και όσο το ποσοστό των απελπιστικά φτωχών κοντεύει να φτάσει το μηδέν. Το ότι οι άνθρωποι ακόμα μερικές φορές πεθαίνουν στα νοσοκομεία δεν σημαίνει ότι το φάρμακο πρέπει να αντικατασταθεί από μάγισσες-γιατρούς, την ίδια στιγμή μάλιστα που τα επίπεδα θανάτου μειώνονται, και όσο φυσικά τα επίπεδα θανάτου δεν πέφτουν κάτω από το επίπεδο της προστασίας των μαγισσών-γιατρών. Είναι γενναίο το βιβλίο του Piketty, αλλά είναι λάθος.
*Ο Deidre N. McCloskey είναι καθηγητής οικονομίας και ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις στο Σικάγο και συγγραφεύς του “Bourgeois Equality”.
Δημοσιεύθηκε στο cato.org
