Κοντεύουν εκατό χρόνια από την μέρα που ο ίωνας Δραγούμης έπεφτε νεκρός από τις σφαίρες του βενιζελικού παρακράτους (το απόσπασμα των Γυπαραίων κατακρεούργησε τον Δραγούμη όπως έδειξε η νεκροψία) και όμως το ενδιαφέρον γι αυτόν ανανεώνεται συνεχώς. Αυτό αποδεικνύεται και από την πληθώρα άρθρων και βιβλίων που έχουν δει το φως της δημοσιότητας τα τελευταία χρόνια. Είναι σημαντικό – και το έχουμε ξαναπεί- να υπάρξει μια άλλη ιστορική αφήγηση διαφορετική από την καθεστωτική που είναι αυτή της λεγόμενης δημοκρατικής παράταξης δηλαδή του κέντρου. Ειδικά αν θέλουμε κάποτε να φτάξιουμε μια διαφορετική, μια αντισυστημική δεξιά τότε χρειάζεται οπωσδήποτε η διαφορετική ιστορική προσέγγιση.
Γιατί όμως ήταν τόσο σημαντικός ο Δραγούμης; Ένας άνθρωπος που έφυγε νέος και που ποτέ δεν κυβέρνησε ούτε καν υπήρξε αρχηγός κόμματος; Κανείς δεν μπορεί να πει ακριβώς. Το σίγουρο είναι ότι ακόμα η θύμηση του διχάζει. Μόλις πριν λίγες μέρες Ο Χρήστος Παπάς της Χρυσής Αυγής ζήτησε από την επιτροπή μορφωτικών υποθέσεων της βουλής να κρατηθεί ενός λεπτού σιγή προς τιμή του Δραγούμη. Οι βουλευτές των κομμάτων του συνταγματικού απέρριψαν την πρόταση ενώ η ΝΔ σίγησε ένοχα. Και όμως ο Δραγούμης θεωρητικά πρόσκειτο στην βασιλική παράταξη του 1915 από την οποία προήλθε και το Λαϊκό κόμμα πρόγονος της Νέας Δημοκρατίας. Αλλά αφού το κόμμα που υποδύεται την ελληνική δεξιά έχει αποποιηθεί τις ιδεολογικές του καταβολές και αποκηρύξει τις ίδιες του τις ρίζες, είναι φυσικό άλλες δυνάμεις να αναλάβουν την αποκατάσταση προσωπικοτήτων που χει θάψει η καθεστωτική αφήγηση της ιστορίας.
Ωστόσο ο Δραγούμης δεν προσέγγιζε το ελληνισμό με φυλετικούς όρους. Δεν θεωρούσε ότι είμαστε μια φυλή απογόνων καθαρών αρίων., αλλά ότι αποτελούμε μια μάλλον νέα ράτσα που πρέπει να αποβάλλει την στείρα; αρχαιολαγνεία των κοραϊστών για να φτιάξει ένα ζωντανό ελληνικό πολιτισμό. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι από την μεγάλη βασιλική παράταξη του 1915 ο Δραγούμης ήταν το μυαλό. Ο θεωρητικός. Ο άνθρωπος που παρήγαγε σκέψη και ιδέες. Αλλά δεν επέζησε. Ποιός ήταν ο λόγος που Δραγούμης απεχθανόταν τον Βενιζελισμό παρόλο που αρχικώς υπήρξαν φίλοι και συνεργάτες με τον Βενιζέλο, μας το λέει ο ίδιος σε κάποια από τα λιγότερο γνωστά κείμενα του: «Τί έχει ό βενιζελισμός που αντιπαθώ; Τί έχει που θέλω να τον άντιπαθήσουν ολοι οι «Ελληνες άφοΰ θέλω οί Έλληνες να γίνουν καλλίτεροι από ό,τι είναι, ο βενιζελισμός είναι «ποσσιμπιλισμός», είναι υλισμός, είναι πολύ γήινος, είναι επιτυχία μέ ταχυδακτυλουργία, είναι καπατσοσύνη, επιτηδειότητα, άριβισμός, δημαγωγία. Ο βενιζελισμός είναι πασάλειμμα μέ σύγχρονες, επιπόλαιες, επιστημονικόφανεις ΐδεες εύρωπαϊκές (τού συγχρόνου δηλαδήεύρωπαϊκοΰ πολιτισμού), είναι ευρωπαϊκό, φράγκικο βερνίκι λαμπερό σοβάντισμα πρόχειρο γιά νά φαντάζη ό κακοχτισμενος τοίχος ή και φτιασίδωμα αποκρουστικό (αλλά μέ σκοπό ελκυστικό) μιας ωραίας γυναίκας, σοβάντισμα τού μαρμάρινου τοίχου ενός άρχαίου ναού. Είτε ωραίο είτε άσχημο, το φυσικό τού Έλληνα ή τού ανθρώπου, τό πασάλειμμα, τό σοβάντισμα καί τό βερνίκωμα ή τό φτιασίδωμα μοΰ είναι άντιπαθητικά. Τό άσκημο δέ γίνεται ώραίο μέ τέχνη οσο γιά τό ωραίο γίνεται άσκημο μέ τά ψεύτικα στολίδια.[…] Γι αυτό αντιπαθώ εγώ το Βενιζελισμό, που έφτασε νά πουλήση καί την πολιτική ανεξαρτησία τοΰ κράτους για κάποιο συμφέρο.Καί άμα είναι μεγαλίτερο το κράτος, θά είναι τάχα καί καλλίτεροι οι άνθρωποι; (Ευτυχέστεροι δα δέν μπορεί νά γίνουν, μά υλιστικότεροι, δουλικότεροι, μάλιστα, μπορεί). Πρέπει βέβαια οί «Ελληνες νά ενωθούν,μά οχι καί νά πουλήσουν τον εαυτό τους ειτε στους ξένους είτε στο Μαμωνά. Γιατί σκλάβοι;»
Στο ίδιο αυτό ανέκδοτο κείμενο του γράφει πως δεν του είναι συμπαθείς ούτε και οι αντιβενιζελικοί γιατί διακατέχονται από τα ίδια ελαττώματα της ίντριγκας και της αρχομανίας, όμως τουλάχιστον, έστω και ενστικτωδώς, έστω και χωρίς να καλοκαταλαβαίνουν ούτε και εκείνοι το γιατί, αντιπαθούν τον Βενιζελισμό εξίσου. Ο Δραγούμης εδώ ως θεωρητικό μυαλό εξηγεί σε λίγες γραμμές όλη την ουσία του εθνικού διχασμού. Ο Βενιζελισμός ήταν ένα ξενόφερτο, ένα δυτικότροπο εκσυγχρονιστικό ρεύμα.Και ως τέτοιο υποστηρίχθηκε από τα λεγόμενα δυναμικά στοιχεία της τότε ελληνικής κοινωνίας. Τους εμπόρους, τους μεταπράτες, τους αστούς. Από την άλλη η παράταξη των αντιβενιζελικών εκπροσωπούσε τα συντηρητικά λαϊκά στοιχεία, Τον κοσμάκη. Τους αγρότες, τους μικροαστούς αργότερα δε και τους εργάτες. Δηλαδή υπήρξε μια βαθύτερη σύγκρουση που αφορούσε τον προσανατολισμό της ελληνικής κοινωνίας. Παράδοση η εκσυγχρονισμός;
Από πολλές απόψεις ο Βενιζέλος ήταν ο Σημίτης της εποχής του. Δεν είναι τυχαίο που κάποιοι μέσα στο Πασόκ προσπάθησαν να φιλοτεχνήσουν προφίλ εθνάρχη στον εκσυγχρονιστή Κώστα Σημίτη. Θεωρούσαν ότι μπορούσαν να πουλήσουν το έργο της ένταξης μας στην ΟΝΕ ως ανάλογο της συνθήκης των Σεβρών και τον Σημίτη ως άνθρωπο που αναμόρφωσε την Ελλάδα,όπως άλλοτε ο Βενιζέλος. Στην πορεία όμως αποδείχτηκε ότι η μεγάλη Ελλάδα του ευρώ ήταν εξίσου κίβδηλη όπως και η μεγάλη Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών.
Πολλοί λένε ότι ο Βενιζέλος ήταν εθνικιστής και γι αυτό είναι ιεροσυλία να συγκρίνεται με τον Σημίτη. Αλλά δεν είναι. Ο Σημίτης του «ευχαριστώ τους Αμερικανούς» είναι ο Βενιζ’έλος που ευχαριστούσε τις δυνάμεις για τον ναυτικό αποκλεισμό. Ο Σημίτης της παράδοσης του Οτσαλάν είναι ο Βενιζέλος της παράδοσης της ανατολικης Μακεδονίας στους συμμάχους. Εξυπηρετήσεις έκαναν και οι δυο στις μεγάλες δυνάμεις. Εξυπηρετήσεις από τις οποίες προσδοκούσαν ανταλλάγματα αλλού. Αλλά ο Δραγούμης λέει γι αυτές τις εξυπηρετήσεις «Γιατί σκλάβοι; Αν μεγαλώσει το κράτος τάχα θα γίνουν οι άνθρωποι καλύτεροι;»
Κάτι που λίγοι αντιλαμβάνονται είναι πως ο ελληνικός εθνικισμός δεν είναι επεκτατικός, είναι περισσότερο ένας εθνικισμός τρόπου. Αυτό είναι ένα ακόμα ελληνικό παράδοξο: γενάρχες του ελληνικού εθνικισμού θεωρούνται άνθρωποι που υποστήριζαν το «μικρά και έντιμος Ελλάς του 1915» και όχι οι Βενιζελικοί. Αν όμως είχαμε ακούσει τον Δραγούμη και τον Μεταξά σχετικά με την Μικρά Ασία, ίσως η εξέλιξη της ιστορίας να ήταν διαφορετική και ίσως οι ελληνικές κοινότητες να επιζούσαν.
Ο Βενιζελισμός ωστόσο θεωρούσε ότι μπορούσε τυχοδιωκτικά να προσκολληθεί πάνω στην Αγγλία και να παίξει ρόλο χωροφύλακα του Αγγλικού ιμπεριαλισμού. Η παρτίδα δεν βγήκε όπως γνωρίζουμε γιατί οι Άγγλοι μας άφησαν να κάνουμε μόνοι μας την βρώμικη δουλειά παρακολουθώντας εκ του μακρόθεν. Η Βενιζελική παράδοση της προσκόλλησης σε μια μεγάλη δύναμη ώστε να εξυπηρετηθούν οι εθνικές μας επιδιώξεις είναι και σήμερα κυρίαρχη αντίληψη στο ελληνικό πολιτικό στερέωμα. Γιατί σε τελική ανάλυση στην Ελλάδα υπάρχει μια μόνο πολιτική παράταξη: το κέντρο γενάρχης του οποίου ήταν ο Βενιζέλος. Βέβαια σήμερα δεν υπάρχει η Αγγλία. Υπάρχουν οι ΗΠΑ και το Ισραήλ και κάποιοι πιστεύουν πως αν τα δώσουμε όλα θα πάρουμε και μεις κάτι.
Αλλά η ιστορία έχει αποδείξει πως δεν θα πάρουμε τίποτα…
Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Ελεύθερη Ώρα».
