Όμως παρ’ όλον τον συνδυασμό παραδοσιακών αξιών, χριστιανικής ηθικής και «εναλλακτικής» οικονομίας, ο διανεμισμός δεν πέτυχε στην Αγγλία. Ο λόγος ήταν ότι πήγαινε πέρα από τους Τόρυς και το Φιλελεύεθρο Κόμμα έχοντας στοιχείΈπρεπε να περιμένει μέχρι το 1973, οπότε και απόκτησε το πρώτο και μεγαλύτερο «μπέστ σέλλερ» του. Ήταν το «Το Μικρό είναι Όμορφο: Μια μελέτη της οικονομίας ως οι άνθρωποι να είχαν σημασία» του οικονομολόγου Ε.Φ. Σουμάχερ, το οποίο θα διέδιδε παγκοσμίως τις ιδέες του διανεμισμού, χωρίς καν να χρησιμοποιήσει τον όρο.
Ε.Φ. Σουμάχερ
Ο οικολογικός διανεμισμός των Σουμάχερ και Σολζενίτσιν
Σε αυτό, ο Σουμάχερ, θεωρούσε ότι η επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος εκτρέφουν την ψευδαίσθηση της απεριόριστης δύναμης, η οποία με την σειρά της οδηγεί σε μια άκρατη απληστία και πυροδοτεί μια δίχως όρια κατανάλωση και μόλυνση του περιβάλλοντος. Ο Σουμάχερ υπήρξε ο πρώτος που αμφισβήτησε την ιδέα ότι το Ακαθόριστο Εθνικό Προϊόν καθορίζει την ευημερία του ανθρώπου. Αντίθετα έγραφε: «Ο σκοπός θα έπρεπε να είναι η απόκτηση της μάξιμουμ ευημερίας με το μίνιμουμ της κατανάλωσης». Πίστευε ότι θα πρέπει να τεθεί ένα όριο στην κατανάλωση και η οικονομία θα πρέπει να ξαναβρεί την ηθική της και μεταφυσική της διάσταση. Είναι αυτό που ονομάζει «Βουδιστική οικονομία» ή οικονομία των μικρών μεγεθών. Θεωρούσε δε ότι οι κυβερνήσεις πρέπει να στραφούν σε μια οικολογικά ευαίσθητη αειφόρο ανάπτυξη, με έμφαση στην τοπική οικονομία, την αποκέντρωση, την αποκατάσταση της κοινωνικής και οικονομικής αξίας της οικογένειας και την χρήση ενδιάμεσης τεχνολογίας στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Όμως παρά τις αναφορές του στην «Βουδιστική οικονομία» (αναφορά στο Σουαντέσι του Γκάντι), ο Σουμάχερ δεν ασχολιόταν με τις Ανατολικές θρησκείες. Αντίθετα, είχε βαπτισθεί Καθολικός δύο χρόνια πριν και η βασική του έμπνευση ήταν το «Quadragesimo Anno». Όχι μόνο αυτό, αλλά στην αρχή του βιβλίου αποκαλούσε την οικονομία του Τσεστερτονική, δηλαδή διανεμιστική. Όμως θεωρούσε ότι αν αποκαλούσε την οικονομία του Καθολική η Χριστιανική, θα έχανε μεγάλο μέρος των σύγχρονων τότε αναγνωστών. Προτίμησε λοιπόν να την αποκαλέσει «Βουδιστική», μιας και ο Βουδισμός ήταν τότε της μόδας. Πρόσθετε όμως ότι οι ίδιες απόψεις υπάρχουν σε όλες τις παραδοσιακές θρησκείες.
Αλεξάντρ Σολζενίτσιν
Το 1974, στην άλλη πλευρά της Ευρώπης, ο Αλεξάντρ Σολζενίτσυν εξέδιδε παράνομα την «Ανοικτή Επιστολή στους ηγέτες της Σοβιετικής Ένωσης» (Εκδόσεις «Πάπυρος Λαρούς», «Βίπερ»). Τα κείμενα του ήταν σαν να είχαν βγει από τις σελίδες του Σουμάχερ: «Όλη αυτή η «ατελείωτη πρόοδος» αποδείχθηκε πως ήταν ένα ξέφρενο, κακοϋπολογισμένο πήδημα της ανθρωπότητας στο αδιέξοδο. Ο άπληστος πολιτισμός της «αιώνιας προόδου» πνίγηκε και βρίσκεται κοντά στο τέλος του. Η οικονομική άνοδος όχι μόνο δεν χρειάζεται, αλλά είναι και καταστρεπτική. Δεν πρέπει να μπει ως σκοπός η αύξηση του εθνικού πλούτου, αλλά μόνο η διατήρηση του. Πρέπει να απαρνηθούμε έγκαιρα την σύγχρονη τεχνολογία του γιγαντισμού και στην βιομηχανία και στην αγροτική οικονομία και στην στέγαση του πληθυσμού».
Ο νέο-διανεμισμός επηρρέασε την αειφόρο ανάπτυξη
Και παρακάτω: «Σπαταλήσαμε ανόητα και απρόσεκτα τις πλουτοπαραγωγικές μας πηγές, εξαντλήσαμε το έδαφος μας, παραμορφώσαμε την αχανή χώρα μας με τις ηλιθιότατες «θάλασσες της ξηράς», με μολυσμένες έρημες εκτάσεις γύρω από τις βιομηχανίες – όμως πολύ μεγαλύτερες εκτάσεις διασώθηκαν γιατί δεν προλάβαμε να τις μολύνουμε. Ας ξυπνήσουμε λοιπόν έγκαιρα, ας κάνουμε στροφή από το σημείο που βρισκόμαστε τώρα!»
Πολλοί αναρωτιούνται αν ο Σολζενίτσιν είχε διαβάσει «Το «Μικρό είναι όμορφο». Στην βιογραφία «Σολζενίτσιν: Μια ψυχή στην εξορία» που έγραψε ο νεοδιανεμιστής Τζόσεφ Πηρς, ο Σολζενίτσιν όχι μόνο εκφράζει την εκτίμηση για τον διανεμισμό του Σουμάχερ, αλλά δηλώνει: «Κατέληξα στα ίδια συμπεράσματα παράλληλα, αλλά ανεξάρτητα. Αν διαβάσετε την «Ανοικτή Επιστολή προς τους ηγέτες της Σοβιετικής Ένωσης», θα δείτε ότι λέω τα ίδια πράγματα που έλεγε και εκείνος, την ίδια σχεδόν περίοδο». Όμως εκεί που ο Σουμάχερ επικροτείτο από τους πολιτικούς της Δύσης και σηματοδοτούσε το οικολογικό κίνημα, ο Σολζενίτσιν εξοριζόταν ως προδότης της χώρας του!
Ο Σολζενίτσιν απέρριπτε εξίσου τον «Μεγάλο Αδελφό» του Κομμουνισμού και τις μεγάλες επιχειρήσεις του Καπιταλισμού, προς χάριν μιας αναβίωσης των «ζέμβστος», κοινοτικών συμβουλίων και επιτροπών, που ιδρύθηκαν από τον Τσάρο Αλέξανδρο τον Β’ τον 19ον αιώνα και στο οποίο συμμετείχαν όλες οι κοινωνικές και παραγωγικές τάξεις. Πίστευε όμως ότι έπρεπε να υπάρξει και επιστροφή στην ιδιωτική επιχείρηση και την ατομική ιδιοκτησία, με την προϋπόθεση ότι τα ιδιωτικά μονοπώλια δεν θα αντικαταστήσουν τον κρατικό σοσιαλισμό. Όλα αυτά σε συνδυασμό με μια αναγέννηση της Ορθοδοξίας και των παραδοσιακών αξιών της Ρωσίας.
Οι Μεσαιωνικές συντεχνίες είναι το πρότυπο των διανεμιστών
Διανεμισμός: ένα σημερινό εναλλακτικό κίνημα
Όλα αυτά τα χρόνια, η μεγαλύτερη επίδραση του διανεμισμού βρισκόταν στους νόμους που πέρασαν τα Χριστιανοδημοκρατικά κόμματα υπερασπιζόμενα τους μικροαστούς ενάντια στην επέλαση των σούπερ μάρκετ. Υπήρξε η ιδεολογία πίσω από την αειφόρο ανάπτυξη, αλλά και τους νόμους ενάντια στα τραστ και τα μονοπώλια που επιβλήθηκαν σε Ευρώπη και Αμερική. Ενώ το 1992, η επικουρικότητα θεσμοποιήθηκε ως νόμος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τις δύο τελευταίες δεκαετίες, ο διανεμισμός επιστρέφει δριμύτερος με συγγραφείς, όπως ο οικονομολόγος Τζων Μανταίηλ («Προς μια αληθινά ελεύθερη αγορά»), ο κοινωνικός ιστορικός Άλαν Κάρλσον («Τρίτοι Δρόμοι») και ο Αυστραλός συνδικαλιστής και πρώην βουλευτής των Εργατικών Ρέης Μάθιους («Δικές μας Δουλειές: Χτίζοντας μία κοινωνία με ηθική οικονομία. Εναλλακτικές Λύσεις στο Δημόσιο και την Αγορά»). Ενώ επί δεκαετίες ο διάσημος ποιητής-αγρότης Γουέντελ Μπέρυ, ο Ντέηβιντ Θόρω του 20ου αιώνα, προωθεί διανεμιστικές απόψεις. Ο διανεμισμός έχει επίσης τα δικά του περιοδικά (Distributist Review) και τα δικά του ιδρύματα σκέψης (ResPublica, American Chesterton Society, E.F. Schumacher Institute).
Ο πατέρας της μικροπίστωσης Μοχάμεντ Γιούνους με την ΑΜ Βασίλισσα της Σοφίας
Την περίοδο της κατάληψης της Γουώλ Στρητ, οι διανεμιστές κατέβηκαν στο πεζοδρόμιο για να δώσουν ένα πιο θετικό και δημιουργικό μήνυμα στους διαδηλωτές, διαδίδοντας τα εναλλακτικά οικονομικά μέσα, παλαιότερα και νεότερα, που χρησιμοποιούν απέναντι στα μονοπώλια και την τοκογλυφία. Αυτά είναι:
* Συντεχνίες: Στον Μεσαίωνα, η οικονομία ήταν τοπική με τα επαγγέλματα οργανωμένα σε συντεχνίες, εργατικές οργανώσεις, που απαιτούσαν υψηλού επιπέδου δουλειά από τα εκπαιδευόμενα μέλη τους. Ενώ προωθούσαν το γενικό καλό του κλάδου και της κοινωνίας και όχι το ατομικό συμφέρον. Σήμερα οι διανεμιστές θέλουν να αναβιώσουν τις συντεχνίες του Μεσαίωνα ενάντια στα καπιταλιστικά μονοπώλια σε ένα συνδυασμό επαγγελματικών ενώσεων (χωρίς ταξική πάλη), εμπορικού επιμελητηρίου και τεχνικής σχολής.
* Πιστωτικές ενώσεις: Η διανεμιστική απάντηση στην τοκογλυφία των τραπεζών είναι οι πιστωτικές ενώσεις. Πρόκειται για τοπικές συνεταιριστικές τράπεζες όπου οι πελάτες είναι και ιδιοκτήτες. Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι πελάτες τραπεζών στρέφονται στις πιστωτικές ενώσεις, γιατί προσφέρουν καλύτερες υπηρεσίες και βάζουν τον πελάτη πριν από τα κέρδη.
* Μικροπίστωση: Η πιστωτική τεχνική που έγινε διάσημη από τον Μοχάμεντ Γιουνούς, τον επονομαζόμενο «τραπεζίτη των φτωχών». Πρόκειται για δάνεια με χαμηλά επιτόκια που δίνονται σε πολύ φτωχούς, που οι κανονικές τράπεζες αρνούνται να δανείσουν, για την δημιουργία επιχειρήσεων με σκοπό να ξεφύγουν από την ένδεια.
* Κοινοτικά νομίσματα: Νομίσματα που χρησιμοποιούνται σε κοινότητες για να μπορέσουν σε δύσκολες εποχές να υπάρξουν ροή κεφαλαίου και επιχειρηματικότητα, σε συνεργασία με τοπικές τράπεζες, επιχειρήσεις και μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς. Το πιο διάσημο παράδειγμα είναι τα Berkshares που υπάρχουν στην κοινότητα Μπερκσάιρ της Μασαχουσέτης.
* Συνεταιριστικές επιχειρήσεις: Η διανεμιστική απάντηση στην κρίση και την ανεργία. Πρόκειται για εταιρείες, όπου οι εργαζόμενοι είναι και ιδιοκτήτες και συμμετέχουν ισότιμα στις αποφάσεις της εταιρίας. Αντίθετα δε με τους κρατικοδίαιτους συνεταιρισμούς του ΠΑΣΟΚ, οι αληθινοί συνεταιρισμοί απεχθάνονται την επέμβαση του κράτους και τα μέλη προσφέρουν έργο η βάζουν το χέρι στην τσέπη, συμμετέχοντας σε κέρδη η ζημίες.
Το πιο διάσημο παράδειγμα συνεταιριστικής επιχείρησης είναι η συνομοσπονδία συνεταιρισμών «Μοντραγκόν», η 7η μεγαλύτερη εταιρία στην Ισπανία. Πρόκειται για μία ομοσπονδία 256 συνεταιρισμών που απασχολεί 86.869 εργαζόμενους-ιδιοκτήτες. Ιδρύθηκε το 1956 από τον ιερέα Χοσέ Μαρία Αριζμενταριέτα και ο εργασιακός ουμανισμός της είναι επηρεασμένος από την Κοινωνική Διδασκαλία της Καθολικής Εκκλησίας, συνδυάζοντας διανεμιστικά-αλληλεγγυϊκά ιδεώδη με την ιδέα της υπεροχής της επιχειρηματικότητας. Αυτό βέβαια καταρρίπτει τον εγχώριο αριστερό μύθο που θέλει την «Μοντραγκόν» να εμφορείται από ελευθεριακά και αριστερίστικα ιδεώδη!
* Καταπίστευμα Κοινοτικής Γης: Σε αυτό μια μη-κερδοσκοπική επιχείρηση αγοράζει και διαχειρίζεται γη προς όφελος των κατοίκων μιας κοινότητας. Το Καταπίστευμα διατηρεί την οικονομική προσιμότητα μέσω κληρονομικών και μακρόχρονων ενοικιαστηρίων, αειφόρου καλλιέργειας και πολλαπλής χρήσης της γης. Από την άλλη αποτρέπει την κατάσχεση κάθε σπιτιού που βρίσκεται στην επικράτεια της, βγάζοντας από τους ώμους του αγρότη το βάρος της φορολογίας και το φόβο της υποθήκευσης.
* Αστική Οικιστική Καλλιέργεια: Ένα αστικό σπίτι, του οποίου οι ένοικοι παράγουν σημαντικό μέρος του φαγητού που καταναλώνουν σε συνδυασμό με οικολογικές ανησυχίες. Είναι μέρος της αστικής γεωργίας, που έχει μετατρέψει τις ταράτσες και τις βεράντες των δυτικών μεγαλουπόλεων σε μποστάνια και αγροκτήματα, με σκοπό την αυτάρκεια η το εμπόριο. Πρόκειται ουσιαστικά για την μεταφορά της αειφόρου καλλιέργειας σε αστικό τοπίο.
Παράλληλα, σύμφωνα με το Forbes, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις της Αμερικής ευημερούν, κάνοντας τον διανεμισμό να φαντάζει μια πιο πρακτική και ελκυστική λύση από τον καπιταλισμό και τον σοσιαλισμό.
Οι πιστωτικές ενώσεις (συνεταιριστικές τράπεζες) υπήρξαν προτιμότερες μέσα στην κρίση
Από τους παλαιοσυντηρητικούς στους «Κόκκινο Τορισμό»
Αυτό βέβαια έχει κάνει τους αμερικανούς παλαιοσυντηρητικούς, αλλά και τους εθνικιστές του ΒΝΡ να αγκαλιάσουν τον διανεμισμό. Ενώ ο διανεμισμός είναι η επίσημη ιδεολογία του δεξιού «Δημοκρατικού Εργατικού Κόμματος» της Αυστραλίας και του «Εθνικού Φιλελεύθερου Κόμματος-Τρίτος Δρόμος» της Μεγάλης Βρετανίας.
Όμως ο πραγματικός πολιτικός εκπρόσωπος του διανεμισμού είναι ο Αγγλικανός θεολόγου και πολιτικός φιλόσοφος Φίλιπ Μπλοντ. Ιδρυτής της δεξαμενής σκέψης της ResPublica και συγγραφέας του σημαντικού βιβλίου, «Κόκκινος Τόρυ: Πως η Αριστερά και η Δεξιά κατέστρεψαν την Βρετανία και πως θα την διορθώσουμε», ο Μπλοντ βρήκε στον διανεμισμό τον νέο ριζοσπαστικό συντηρητισμό που αναζητούσε. Και ως ο άνθρωπος πίσω από το κοινωνικό πρόγραμμα «Μεγάλη Κοινωνία» των Συντηρητικών και Φιλελεύθερων Δημοκρατικών του 2010, την εμπλούτισε με διανεμιστικές ιδέες, όπως η ενδυνάμωση των κοινοτήτων, η αποκέντρωση, υποστήριξη συνεταιριστικών επιχειρήσεων και στεγαστικών ταμιευτηρίων και ο εθελοντισμός.
Πριν ένα χρόνο στην διανεμιστική του τουρνέ στη Αμερική, ο Μπλοντ δήλωνε: «Εκείνο που δημιουργούμε στην κοινωνία μας είναι ένα νέο πρότυπο σκλαβιάς. Η ρητορική περί ελεύθερων αγορών δεν δημιούργησε ελεύθερες αγορές, δημιούργησε κλειστές αγορές. Το κίνημα κατάληψης της Γουώλ Στρητ και το «Πάρτυ του Τσαγιού» είναι στην ουσία διαφορετικές εκφράσεις του ίδιου φαινομένου. Είναι εξοργισμένα για την συγκέντρωση της δύναμης στα χέρια λίγων (σ.σ. στα χέρια ιδιωτών η γραφειοκρατών). Όμως είναι σε λάθος δρόμο αν περιμένουν λύσεις από τους θεούς της αγοράς και της κυβέρνησης. Ο διανεμισμός προτείνει λύσεις με όσο γίνεται μικρότερα οικονομικά μεγέθη και περισσότερες εξουσίες στην τοπική αυτοδιοίκηση, αφήνοντας στην κεντρική κυβέρνηση να εγγυάται τα βασικά, όπως η εκπαίδευση και η ιατρική περίθαλψη».
Η Μοντραγκόν είναι η σημαντικότερη συνεταιριστική επιχείρηση και είναι διανεμιστική
Ο Ελληνικός διανεμισμός
Όσο για μας, πιστεύουμε ότι ο Διανεμισμός ταιριάζει στην Ελλάδα, που πάντα βασιζόταν στους αγρότες και τους μικρομεσαίους. Ένα ελληνικό διανεμιστικό κίνημα θα έπρεπε να επικεντρωθεί στον συνδυασμό χριστιανικής ηθικής, συνεργασίας των τάξεων και οικονομικής και πολιτικής αποκέντρωσης, που υπήρξε και το αιώνιο Ελληνικό ιδανικό. Έτσι θα ανανέωνε από τα δεξιά τον κοινοτισμό του Δραγούμη, του Καραβίδα και του Τσάκωνα, εμπλουτισμένο με τον προβληματισμό της αειφόρου ανάπτυξης και τα μέσα της «εναλλακτικής» οικονομίας. Δίνοντας τα τελευταία πίσω στους παραδοσιακούς οικογενειάρχες, στους οποίους ανήκουν.
